Türkçe English

GAYRİ RESMİ ÇEVİRİSİ
Çeviri: Murat ÖZNANECİ /Mütercim
Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü

BM YAŞLI İLKELERİ
Yaşlı Bireylere İlişkin Birleşmiş Milletler İlkeleri)

Birleşmiş Milletler                                                                                                        A/RES/46/91

Genel Kurul
Dağıtım: GENEL
16 Aralık 1991
ORİJİNAL DİL: İNGİLİZCE

A/RES/46/91
74. Genel Toplantı
16 Aralık 1991
46/91.

Genel Kurul,

Uluslararası Yaşlanma Eylem Planının kabul edilmesinin onuncu yıldönümü ile ilgili Birleşmiş Milletler faaliyetlerine dair bir taslak programın 1992’de Konsey tarafından kabulüne vesile olan 24 Mayıs 1989 tarihli ve 1989/50 sayılı Ekonomik ve Sosyal Konsey kararını hatırlatarak,

Yaşlanma üzerine Genel Sekreter raporunda belirtildiği üzere, 1992 ve sonrası için yaşlanma eylem programını onaylayarak Üye Devletleri, Birleşmiş Milletleri ve sivil toplum örgütlerini, 1991 ve 1992 yıllarında yaşlanma alanında belirlenmiş hedefler üzerinde yenilikçi ve etkili işbirliği yolları araştırmaya; Birleşmiş Milletler sistemi kuruluşları ve idari birimlerinin yanı sıra ilgili hükümetler arası kuruluşlar ve sivil toplum örgütlerini 1992 ve sonrası için yaşlanma eylem planı faaliyetlerine, özellikle de yaşlılık alanında hedeflerin belirlenmesi, topluluk çapında faaliyetlerin düzenlenmesi ve Uluslararası Yaşlanma Eylem Planının kabulünün onuncu yıldönümü kutlamaları için yerel, ulusal, bölgesel ve küresel düzeyde bir bilgilendirme ve para toplama kampanyasının başlatılması çalışmalarına katılmaya davet eden 14 Aralık 1990 tarih ve 45/106 sayılı Kararına uygun olarak,

Sosyal Kalkınma Komisyonu’nun otuz ikinci oturumunda onuncu yıldönümü faaliyetlerini izlemek ve özellikle 1993'te otuz üçüncü oturumda Komisyon tarafından düzenlenecek Uluslararası Yaşlanma Eylem Planının üçüncü değerlendirme ve gözden geçirme toplantısına temel oluşturabilecek hedefleri seçerek küresel bir bilgilendirme kampanyası başlatmak amacıyla Komisyona bağlı bir çalışma grubu teşkil edilmesinin 45/106 sayılı karar ile kabul edildiğini ve Komisyon’a, yeterli fonların mevcut olması halinde, yaşlılık alanında faaliyet hedeflerinin seçilmesi amacıyla 1991 / 1992 yıllarında bölgesel ve sektörel, 1993 ve 1997 yıllarında ise küresel düzeyde toplantılar düzenlemeye yönelik genel beklentiyi değerlendirmesinin tavsiye edildiğini hatırda tutarak,

Ayrıca, yine 45/106 sayılı kararda dünya nüfusundaki yaşlanmanın karmaşıklığına ve hızına; yaşlıların haklarını korumak ve geliştirmek üzere ortak bir temel ve referans çerçevesine duyulan gereksinim ile birlikte yaşlılar tarafından topluma yapılabilecek ve yapılması gereken katkıya değinildiğini de hatırlayarak,  

Gelişmekte olan ve özellikle en az gelişmiş ülkelerdeki mülteciler, göçmen işçiler ve çatışma mağdurları gibi oldukça güç şartlar altında yaşamakta olan bireylerin yanı sıra yaşlıların da içinde bulunduğu kötü durumun farkında olarak,

Ekonomik ve Sosyal Konsey'in yaşlı bireyler ve sosyal güvenlik konulu ve 16 Mayıs 1973 tarihli 1751 (LIV) kararını hatırda tutarak,

1. Birleşmiş Milletler'in, 1992 yılında mevcut kaynaklar kapsamında düzenlenecek küçük bir uzman grubu toplantısının tavsiyelerine dayanarak, Uluslararası Yaşlanma Eylem Planı'nın kapsamlı ve ideal amaçları için faydacı bir odak noktası tayin etmek amacıyla yaşlanmaya yönelik hedefleri tanımlamasını ve bunları "Yaşlanma Hedefleri: 2001 yılı için ulusal düzeyde program önerileri" olarak yayımlamasını tavsiye eder;

2. Üye Devletleri, yaşlanmayla ilgili önerilen hedefler temelinde, 2001 yılı için özel ulusal hedeflerini tespit etmeye teşvik eder;

3.  Sosyal Kalkınma ve İnsani İşler Merkezi Sekretaryasını, Birleşmiş Milletler kuruluşları ve organları ile uluslararası sivil toplum örgütleriyle istişarede bulunarak, yaşlanmaya yönelik ulusal hedeflerin uygulanmasını desteklemek üzere tasarlanmış bir dizi küresel hedef tespit etmeye davet eder;

4. Uluslararası Yaşlanma Eylem Planı’nın kabulünün onuncu yıldönümünü uygun bir küresel ölçekte kutlamak ve 2001 yılı için belirlenecek bir dizi hedefi gözden geçirmek üzere, kırk yedinci oturumunda iki iş günü sürecek dört genel oturumunu yaşlanma konusu üzerine bir uluslararası konferansa ayırmaya karar verir; 

5. Birleşmiş Milletleri, 1992 ve sonrası için yaşlanma eylem programının uygulanmasına özel önem atfetmeye teşvik eder;

6. Genel Sekreteri, yaşlanma ile ilgili eylem programının lider ajansı olarak görev süresini yerine getirmesini sağlamak üzere Sosyal Kalkınma ve İnsani İşler Merkezi Yaşlanma Birimine, hem düzenli hem de bütçe dışı kaynaklar biçiminde mümkün olan her türlü desteği sunmaya çağırır;

7. Genel Sekreterden, Viyana Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ni Uluslararası Yaşlanma Eylem Planının kabulünün onuncu yıldönümü hazırlıkları ve 1992 ve sonrası için yaşlanma eylem programını uygulama sürecinin koordinatörü olarak atamasını talep eder;

8. Genel Sekreteri, gelişmekte olan ülkelerin nüfuslarının yaşlanma sürecine etkili bir şekilde müdahale etme kapasitesini artırmaya yardımcı olmak üzere bölgeler arası bir yaşlılık danışmanı atamanın uygulanabilirliğini araştırmaya davet eder;

9. Birleşmiş Milletleri, Birleşmiş Milletler Gönüllüleri temelinde biçimlendirilmiş ve yaşlı uzmanlardan tarafından sunulacak bir hizmetin uygulanabilirliğini araştırmaya davet eder;

10. Birleşmiş Milletler Posta İdaresi'ne, 8 Aralık 1989 tarih ve 44/67 sayılı Genel Kurul kararı ile rica edildiği üzere, Uluslararası Yaşlanma Eylem Planının kabulünün onuncu yıldönümü münasebetiyle bir posta pulu basma çağrısında bulunur;

11.  Aynı zamanda Birleşmiş Milletler Posta İdaresi'ni, 1992-2001 yılları için planlanan faaliyetlere dikkat çekmek amacıyla ve istisnai olarak Dünya Yaşlılar Asamblesi amblemini taşıyan bir yaşlılık madalyası bastırma olasılığını değerlendirmeye çağrısında bulunur;

12. 1992 ve sonrası için yaşlanma eylem programı üzerine bir küresel bilgilendirme kampanyası başlatmaya karar verir ve Sekretarya Halkla İlişkiler Departmanı'nın ve Sosyal Kalkınma ve İnsani İşler Merkezi’nin bu karar doğrultusunda diğer Birleşmiş Milletler organları, uzman kuruluşlar ve sivil toplum örgütleri ile kuracağı işbirliğini memnuniyetle karşılar;

13.  Birleşmiş Milletlere; kalkınma, değişim ve geçiş süreçlerindeki ülkelerde yaşlanma konusunun sosyal kalkınma programlarının önemli bir parçası olarak kalmasını sağlamak üzere, talep üzerine, daha fazla danışmanlık hizmeti sunmayı tavsiye eder;

14. Uluslararası Yaşlanma Eylem Planı temelinde hazırlanmış olarak işbu Karar metni ekinde sunulan Yaşlı Bireylere İlişkin Birleşmiş Milletler İlkeleri’ni kabul eder.

EK

BM Yaşlı İlkeleri 

(Yaşama katılmış yıllara yaşam katmayı hedefleyen

Yaşlı Bireylere İlişkin Birleşmiş Milletler İlkeleri)

Genel Kurul,

Yaşlı bireylerin toplumlarına yaptığı katkıyı takdir ederek,

Birleşmiş Milletler halklarının Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda, diğerlerinin yanı sıra temel insan haklarına, insanlığın onur ve değerine, erkek ve kadınların ve büyük veya küçük tüm ulusların eşit haklara sahip olduğuna dair inançlarını teyit etme ve daha geniş özgürlükler çerçevesinde daha iyi yaşam standartlarını ve toplumsal ilerlemeyi teşvik etme hususlarında kararlılıklarını beyan ettiğini hatırda tutarak,

Evrensel standartların belirli gruplara uygulanmasını sağlamak üzere İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme ve diğer deklarasyonlarda yer verilen hakları dikkate alarak,

Dünya Yaşlılar Asamblesi tarafından kabul edilen ve 3 Aralık 1982 tarih ve 37/51 sayılı karar ile Genel Kurul tarafından onaylanan Uluslararası Yaşlanma Eylem Planı'na uygun olarak,

Yaşlı bireylerin durumlarının sadece ülkeler arasında değil, ülkeler içinde ve bireyler arasında muazzam bir çeşitlilik gösterdiğini ve bu durumun politika bağlamında çeşitli tepkiler gerektirdiğini takdir ederek,

Bütün ülkelerde bireylerin her zamankinden çok daha sağlıklı bir şekilde ve daha fazla sayıda ileri yaşa ulaştığının bilincinde olarak,

Yaşlanmayla birlikte sağlığın kaçınılmaz ve geri dönüşü mümkün olmayan biçimde kötüye gideceğine dair kalıplaşmış yargıları çürüten bilimsel araştırmaların farkında olarak,

Yaşlı bireylerin sayı ve oranca arttığı bir dünyada, istekli ve yetenekli yaşlı bireylere toplumun devam eden faaliyetlerine katılmaları ve katkıda bulunmaları için fırsatların sunulması gerektiğine inanarak,

Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde aile hayatında yaşanan güçlüklerin, kırılgan yaşlı bireylerin bakıcılarına destek sağlanmasını gerekli kıldığını dikkate alarak,

Uluslararası Yaşlanma Eylem Planı tarafından hâlihazırda belirlenen standartlarla birlikte Dünya Sağlık Örgütü, diğer BM Kuruluşları ve Uluslararası Çalışma Örgütü'nün sözleşme, tavsiye ve ilke kararlarını akılda tutarak,

Hükümetleri, aşağıdaki ilkeleri mümkün olduğunca ulusal programlarına dâhil etmeye teşvik eder;

Bağımsız Yaşam

Yaşlı bireyler; aile yardımı, toplumsal destek veya gelir desteğiyle veya kendi çabalarıyla yeterli yiyecek, su, barınak, giyecek ve sağlık hizmetlerine erişebilmelidir.

Yaşlı bireyler çalışma fırsatına veya gelir getirici diğer fırsatlara sahip olabilmelidir.

Yaşlı bireyler iş gücünden ne zaman ve ne kadar sürede çekileceğine dair karar alma süreçlerine katılabilmelidir.

Yaşlı bireylerin uygun eğitim ve öğretim programlarına erişimi olmalıdır.

Yaşlı bireyler, kişisel tercihlerine ve farklı kapasitelere göre uyarlanabilir ve güvenli ortamlarda yaşayabilmelidir.

Yaşlı bireyler mümkün olduğunca uzun süre evde kalabilmelidir.*

Katılım

Yaşlı bireyler toplumun bir parçası olarak kalmalı, refah düzeylerini doğrudan etkileyen politikaların hazırlık ve uygulama süreçlerine aktif olarak katılmalı; bilgi ve becerilerini genç kuşaklarla paylaşmalıdır.

Yaşlı bireyler kamuya hizmet etmek için gerekli fırsatları takip edebilmeli veya bu fırsatları bizzat oluşturabilmeli, kendi çıkarları ve yeteneklerine uygun konumlarda gönüllü olarak görev alabilmelidir.

Yaşlı bireyler, yaşlı odaklı hak arama girişimleri başlatabilmeli veya dernek kurabilmelidir.

Bakım

Yaşlı bireyler her toplumun kültürel değerler sistemine uygun biçimde aile içi ve toplumsal bakım ve korumadan yararlanmalıdır.

Yaşlı bireyler, en iyi bedensel, zihinsel ve duygusal refah düzeyini korumalarına veya bu düzeye ulaşmalarına katkı sağlayacak veya hastalık başlangıcını önleyen veya geciktiren sağlık hizmetlerine erişebilmelidir. 

Yaşlı bireyler bağımsızlık, sosyal koruma ve bakım düzeylerini iyileştirebilmek için sosyal ve hukuki hizmetlere erişebilmelidir.

Yaşlı bireyler, insani ve güvenli bir ortamda sosyal koruma ve rehabilitasyonun yanı sıra sosyal ve zihinsel uyarımlar sunan kurumsal bakım hizmetlerinden uygun düzeyde yararlanabilmelidir.

Yaşlı bireyler herhangi bir barınak, bakım veya tedavi merkezinde kalmaları halinde tüm insan hakları ve temel özgürlüklerden yararlanabilmeli; haysiyet, inanç, gereksinim ve mahremiyetlerine mutlak saygı görmeli ve kendi yaşam kaliteleri ve bakımları üzerinde söz sahibi olabilmelidir.

Kendini gerçekleştirme

Yaşlı bireyler, potansiyellerini tam olarak geliştirebilmek için fırsatları takip edebilmelidir.

Yaşlı bireyler toplumun eğitimsel, kültürel, manevi ve eğlence odaklı kaynaklarına erişim imkânına sahip olabilmelidir.

İtibar

Yaşlı bireyler bedensel veya zihinsel istismardan uzak, itibar ve güven içinde yaşayabilmelidir.

Yaşlı bireyler yaş, cinsiyet, ırk veya etnik köken, engellilik veya diğer durumları gözetilmeksizin adil muamele ve ekonomik katkılarından bağımsız olarak değer görmelidir.

BM  A/RES//46/91 nolu Genel Kurul Kararı orijinal metin “http://www.un.org/documents/ga/res/46/a46r091.htm”  adresinden alınarak Kararın başlangıç bölümü ve eki aslına uygun çevrilmiştir.  Bu metinde “6. Older persons should be able to reside at home for as long as possible” yer almadığı için “http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/OlderPersons.aspx” internet adresinden alınarak çevrilmiştir.  Bu adreste BM Genel Kurul 46/91 sayılı kararının sadece ek bölümü yer almaktadır.

BM Madrid 2002 Yaşlanma Uluslararası Eylem Planı

ENGELLİLER İÇİN ENGELSİZ AVRUPA TEBLİĞİ

12 Mayıs 2000, COM (2000) 284 final

Engelliler toplumda yaşayan en dezavantajlı grup olarak nitelendirilmekte ve sürekli olarak sosyal hayatın tüm alanlarında engellerle karşılaşmaktadırlar. Bu engeller kişileri, fiziksel eksikliklerinden kaynaklanan engellerden daha fazla kısıtlamaktadır.

Amsterdam Antlaşması’nda yer alan bir madde engellilere yönelik ayrımcılıkla mücadeleye esas oluşturmaktadır. Bu maddeye dayanarak Avrupa Konseyi 1999 yılında ayrımcılıkla mücadele paket programı hazırlamıştır. Bu program engellilerin istihdam edilme ve iş hayatında karşılaştıkları ayrımcılığa yönelik AB genelinde bir direktif yayımlanarak, önleyici tedbirler alınması yönünde eylem planı hazırlanmasını önermektedir.

Bu tebliğ, engellilerle ilgili AB politikalarını gözden geçirerek engelli bireylerin ulaşılabilirliğini artırmaya yönelik olarak Avrupa genelinde çaba sarf edilmesini öngörmektedir. Engelli bireyler için engelsiz Avrupa yaratmaya odaklanmış olan bu tebliğ ile meslek edinme, eğitim, mesleki eğitim, ulaşım, iç piyasa, bilgi toplumu ve yeni teknolojiler gibi konularda Avrupa düzeyinde bir sinerji yaratılmaya çalışılmıştır. Bağımsız hareket ekonomik ve sosyal hayata katılmanın önkoşuludur ve bunun gerçekleşmediği durumlarda engelli birey kendine tanınan haklardan yeterince faydalanamamaktadır. E-avrupa gibi girişimlerde de olduğu gibi AB teknoloji alanındaki gelişmelere engellilerin fonksiyonel sınırlılıklarının etkilerini azaltmada ve sosyal hayata katılımlarını artırmada rol oynayacağı bilinmektedir. Engellilüğün görülme sıklığı ile ilgili doğru istatistiki bilgiler etkin işbirliği ve danışmanlık mekanizmaları bu tebliğin uygulamada yer bulması için önemli araçlardır. Fiziksel engellerin yanında toplumun engellilere karşı olumsuz tutumu da çözülmesi gereken sorunlar arasında yer almaktadır. Tüm bu nedenlerden ötürü Komisyon Konseyden 2003 yılının Avrupa Engelliler Yılı olarak ilan edilmesini, toplumda engellilikle ilgili farkındalık yaratılmasını ve yeni politikalar oluşturulmasını istemiştir.

AB’nin engellilikle ilgili uluslararası düzeydeki politikaları Birleşmiş Milletlerin 1993 yılında kabul ettiği “Fırsat Eşitliği Konusunda Engelliler İçin Standart Kurallar İlke Kararı”na dayandırılmaktadır. Bu ilke kararında engelli bireylerin istihdam ve sosyal yaşama katılımlarında toplumun engelli bireye karşı kabullenici tutumunun önemli rol oynadığı belirtilmektedir. Sözkonusu standart kuralların izlenmesi için AB Komisyonu “Engelliler İçin Fırsat Eşitliği” başlıklı bir tebliğ yayınlamıştır. Komisyon üye ülkelerden bu konudaki faaliyetlerini işbirliği içerisinde gerçekleştirmelerini beklemektedir. 1997 yılından itibaren Avrupa Parlamentosu, üye ülkeler ve sivil toplum örgütleri ile yapılan toplantılarda ve Konsey raporlarında engellilerle ilgili konulara sıklıkla değinilmektedir. 1997 yılında Avrupa İstihdam Stratejisinin kabul edilmesinden bu yana yıllık olarak hazırlanan Konsey yönergelerinde engellilikle ilgili konulara yer verilmektedir. Üye ülkeler hazırlayacakları İstihdama Yönelik Ulusal Eylem Planlarına engelli grupları da dahil ederek iş olanaklarını artırmalı ve iş becerilerini geliştirmeye yönelik çaba göstermelidirler.

4 Şubat 2000 tarihinde bilgi toplumunda iş stratejileri konulu tebliğ yayınlanmıştır. Avrupa İstihdam Stratejisini ve e-avrupa girişimini destekleyen bu tebliğde engellilerin istihdam edilebilirliği konusuna değinilmekte ve bilgi toplumunda üreticilerin kullanıcı dostu araçlar geliştirmesi istenmektedir.

Üye ülkeler Avrupa Sosyal Fonundan 1994-99 yılları arasında engellilerin istihdam olanaklarını artırmaya yönelik finansman desteği almıştır. İş deneyimi, ücret desteği, korumalı işyeri, kendi işini kurma ve kooperatif kurma alanlarında gerçekleştirilen birçok faaliyet bu kapsamda desteklenmiştir. 2000-2006 süreci için üye ülkelerden özellikle engellilerin istihdam edilebilirliği ve fırsat eşitliği yaratılmasına yönelik girişimlerin desteklenmesi beklenmektedir.

“İstihdam Topluluk Girişimleri” kapsamında özel güçlükleri olan bazı engellilere iş bulma ve işini koruma konusunda desteklenmesi sözkonusudur. Bu Girişimin dört boyutundan biri olan HORIZON, serebral palsi ve ruhsal problemleri olan engellilerin mesleki eğitiminde ve istihdam politikalarında olumlu değişiklikler yaratmayı sağlamak için çaba gösterir. HORIZON kapsamında desteklenen 1700 proje bulunmaktadır.

Komisyonun talebi üzerine sosyal taraflar engellilerin istihdamı konusunda iyi örnekleri biraraya getiren bir derleme hazırlamış ve Aralık 1998 tarihinde Viyana’da toplanan Avrupa Konseyine sunmuştur. Bunun yanında 19 Mayıs 1999 tarihinde engellilerin istihdamına yönelik ortak bir deklarasyon kabul edilmiştir. 1998 yılında örnek uygulamalar kodu kabul edilmiş, bu kod engellilerin istihdamı ile ilgili Avrupa Kuruluşlarının politikalarına netlik kazandırmıştır.

Sokrates, Leonardo da Vinci, Sağlık Teşviki, Daphne, Prince, Phare ve Tacis vb. programlar aracılığıyla engellilerin ihtiyaçlarına yönelik projeler desteklenmektedir. Üye ülkelerin işbirliği Avrupa Birliği düzeyindeki bir grup (High Level Group of Senior Officials) aracılığıyla sağlanmaktadır. Bu grup üye ülkeler arasında özellikle ortak amaçların çerçevesini ve ilkelerini belirlemede, engellilere yönelik politikalar, iyi örnekler, bilgi ve deneyimlerin paylaşılmasında önemli rol oynar.

Amsterdam Antlaşması’nın 13. maddesi gereği Avrupa Komisyonu 26 Kasım 1999’da kapsamlı bir ayrımcılıkla mücadele paketi hazırlamıştır. Bu paket kapsamında engellilerin istihdamı ve meslek kazanmalarında Topluluk Antlaşmasının 13. maddesi uyarınca her türlü ayrımcılığın yasaklanmasına yönelik bir Direktif hazırlanmasına ve bütünleyici önlemleri içeren bir eylem planı hazırlanması yeralmaktadır. Engellilerin işgücü piyasasında karşılaştıkları ayrımcılığa yönelik bir diğer süreç de Topluluk Girişimi EQUAL (2000-2006)dır. Bu uygulamanın amacı işgücü piyasasındaki her türlü ayrımcılığa ve eşitsizliğe karşı uluslarüstü işbirliği geliştirmektir.

Topluluk antlaşmasının 13. Maddesine ek olarak Amsterdam’da yapılan Hükümetlerarası Konferansta kabul edilen 22 numaralı deklarasyonla engellilere yönelik ayrımcılıkla mücadele konusundaki çabalar öne çıkarılmıştır. Bu deklarasyonda, Avrupa Topluluğu kuruluşları, üye ülkelerin yasal düzenlemelerini Avrupa Birliğine yakınlaştırmaları sürecinde engellilerin ihtiyaçlarını gözönünde bulundurmalarını ve ayrımcılıkla mücadele ve fırsat eşitliği konularında bütünleşmeyi artırıcı standartlar geliştirmelerini istemektedir.

Bu tebliğ, belirli hedefleri ve önlemleri biraraya getirmekle kalmayıp Komisyonun, ayrımcılıkla mücadele ve bütünleştirici yaklaşım ilkesi doğrultusunda engellilik konusuna bakış açısını ortaya koymaktadır. Bu tebliğ üye ülkeler tarafından politika zemini olarak da kullanılabilir.

3. BÖLÜM I. Topluluğun Daha Fazla Eklenen Değer Kazanmasına Yönelik Yol Haritası

3.1. Vatandaş Olarak Bağımsız Yaşama Doğru

Modern toplumlarda birey sosyal hayata ve ekonomik hayata katılmak üzere bağımsız olarak hareket edemiyorsa o bireyin topluma tam olarak katılım sağlayabileceği düşünülemez. Özellikle bağımsız hareket edebilme yönünde kısıtlılıkları bulunan bireyler sosyal, kültürel, ekonomik, politik hayata diğer insanlardan farklı olarak daha az katılım sağlamak durumunda kalmaktadır. Engelli bireyleri mümkün olduğu kadar toplumla bütünleştirmek için özellikle toplu taşım olanaklarını da artırarak onlara hareket serbestisi sağlamak, sosyal dışlanmayı da büyük ölçüde azaltacaktır.

Avrupa Birliği çok önceden beri bu konunun öneminin farkındadır. 1993’te Avrupa Birliği Komisyonu hareket kısıtlılığı yaşayan engellilerin ulaşım kaynaklarını kullanabilme şanslarını artırmak amacıyla “Erişilebilir Ulaşım Hakkında Topluluk Eylem Planı”nı kabul etmiştir. Bu plan araştırma projeleri koordine etme, bilgi programları konusunda iletişim kurma, ulaşım alt yapısı ve ulaşım araçları konusunda uygulanabilir teknik standartlar belirleme ile ilgili bir dizi Topluluk önleminden oluşmaktadır.

Son zamanlarda , Komisyon sekiz yolcudan daha fazla yolcu taşıyan ulaşım araçlarına yönelik olarak engelli bireylerin erişilebilirliğinin artırılmasına yönelik önlemleri içeren bir Direktif kabul etmiştir. Taslak Direktif kentsel yolcu taşıma sistemlerinde kullanılacak araçların ulaşılabilirliğine yönelik teknik reçeteler sunmaktadır. Aynı zamanda Şehirlerarası yolcu taşıma sistemleri için de öneriler içermektedir.

Engelli bireylerin ulaşılabilirliğini artırma yolundaki Avrupa Birliği çabaları aşağıda sunulan alanlarda gerçekleşmektedir.

• Hizmet düzeyini artırmak; tüm ulaşım sistemlerinde ve toplu taşım araçlarında engelli bireyler için gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi için rehber kitaplar hazırlamak, 
• Raylı sistemlere ulaşım; yolcuların erişilebilirliğini artırmaya yönelik gerçekleştirilen COST335 projesi sonucu yapılan önerilerden bazılarının hayata geçirilmesi yönünde Komisyonun çabaları bulunmaktadır.
• Havayolu; havaalanı ve havayolu şirketi tarafından Avrupa Sivil Havacılık Konferansı ve Uluslar arası Sivil Havacılık Organizasyonunun önerdiği uygulamaları ve standartları takip etme adına önemli çaba sarf edilmesine rağmen engelli bireyler Avrupa genelinde seyahat ederken bazı durumlarda problemlerle karşılaşmaktadır. Komisyon hava yolunu kullananlar için yolcu hakları belirleme yolunda bir çabaya girişmeyi düşünmektedir.
• Deniz Ulaşımı; Haziran 1991’de Uluslararası Deniz İşletmeciliği Organizasyonu (IMO) “engellilerin ve yaşlıların ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik tasarım ve yolcu gemilerinin işletimi” konusunda tavsiye kararı yayınlamıştır. Komisyon bu tavsiye kararının ve Handiami Projesinin (engelli bireylerin deniz ulaşım araçlarını kullanırken karşılaşabilecekleri acil durumlarda yapılacakların neler olabileceğine ve deniz işletmeciliklerinde engelli birey çalıştırılmasına dair yapılan araştırma) uygulanması konusunda çalışmalar yapmaktadır. Örneğin, 29 Aralık 1999/35/EC sayılı Konsey Direktifinde feribotlar ve şehir hatları vapurlarını kullanan engelli bireylerin güvenliği konusunda “tüm işletmelerin engelli ve yaşlı bireylere sağlanacak hizmet ve destekler açısından bilgilendirilmesi, tüm yolcuların bu konuda bilgilendirilmesi ve tüm uyaranların az görenlere uygun biçimde verilmesi” istenmektedir.
• Bütünleştirici Trans-Avrupa Ağı; AB Avrupa Ulaşım Ağı geliştirme kılavuzunda (TEN-9) Avrupa genelinde insanların sürdürülebilir hareketliliğinin sağlanması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu kılavuzda engelli bireylere yönelik açık bir ifadeye rastlanmamakla birlikte bir sonraki kılavuzda (TEN-10) yaşlılıktan veya engelden dolayı hareket kısıtlılığı yaşayan bireylerin bu ulaşım ağına ulaşılabilirliğinin artırılmasına yönelik ifade bulunmaktadır.
• İleri araştırmalarda bütünleştirme çalışmaları; beşinci çerçeve araştırma programında ulaşım alt yapısı ve ulaşım sistemleri ile ilgili araştırma ve çalışmalarda ulaşılabilirlik konusunda kapsanması ön görülmüştür.
• Topluluk, Avrupa Yerel Ulaşım Bilgi Servisini (ELTIS) kurarak Uluslararası Toplu Taşım Birliği (UITP) ve yerel ve bölgesel POLIS ağı ile işbirliği içerisinde iyi uygulama örneklerinin desteklenmesi ve yaygınlaştırılmasını sağlamaya çalışmıştır. Bilgisayar ağı üzerinde kurulan bu sistemde hareket kısıtlılığı bulunan bireyler için erişilebilir ulaşım seçeneklerine yönelik örnekler bulunmaktadır.
• Haziran 1998’de kabul edilen engelliler için park kartı tavsiye kararının üye ülkelerde karşılıklı olarak tanınması teşvik edilmektedir.

3.2.Ulaşılabilirliğin Artırılması: Sektörler Arası Boşlukları Kapatmak

Tüm ulaşım sistemi kapsamlı bir şekilde erişilebilirlik açısından gözden geçirilmedikçe, ulaşım araçlarının erişilebilirliğinin artırılması yeterli olmayacaktır. Hareket kısıtlılığı olan bireylerin otobüs duraklarına ve tren garlarına erişimi sağlanmadıkça ulaşılabilir otobüsler ve trenlerin yapılması çok anlamlı olmayacaktır. Binaya erişim, kamu alanlarına erişim ve ulaşım sistemlerine erişim arasındaki bu tip boşlukları kapatacak bir çerçeve belirlenmelidir.

Avrupa Birliği düzeyinde endüstri, bilgi toplumu, sosyal kenetlenme, bölgesel gelişim, çevre, ulaşım, sosyal politika, iş yeri sağlık ve güvenliği ile ilgili politika alanlarında gerçekleşen tüm etkinlikler ulaşılabilirlik üzerinde etkili olmaktadır. İş verenin iş yerini engelli çalışanının kullanımına uygun hale getirmesine yönelik hazırlanan 89/391/EEC Çerçeve Direktifi gibi bazı AB yasal düzenlemeleri hareketlilik ile ilgili konulara değinmektedir. Engelli bireyler tarafından kullanılan liftlerle ilgili 29 Haziran 1995 tarihli 95/16/EC Konsey Direktifi hazırlanmıştır. Yine Liftlerin güvenliği ve erişilebilirliği ile ilgili 8 Haziran 1995 tarihli konsey tavsiye kararı bulunmaktadır.

Komisyonun görüşüne göre Avrupa Birliği politika alanları arasında koordinasyonu sağlayarak ulaşılabilirliği artırmalıdır. Böyle yaparak iş yaşamının kalitesini artıracak, müşterisinin güvenliğini sağlayacak ve Avrupa Endüstrisinin etkinliğini geliştirecektir. Aslında, engelli bireylerin istihdamının artırılmasına yönelik politikalar, engelli bireylerin ulaşılabilirliğine yönelik etkin önlemler alınmadıkça tam olarak hayata geçirilme olanağı bulamaz.

Bunun yanında, güvenli ve uygun bir iş ortamı yaratılması engelli bireyin iş kapasitesini tam olarak kullanabilmesi ve rekabet ortamında varlığını devam ettirebilmesi açısından önemlidir. Ulaşılabilirlik kamuya sağlanan hizmetlerin bazılarında öne çıkmaktadır. Bu özellikle turizm sektöründe hizmeti sağlayan kuruluş için artı getiriler sağlamaktadır çünkü bu kuruluşlar hareket kısıtlılığı olan yaşlılar ve engelli bireyler için tercih edilmektedir.

• Endüstriyel kuruluşlar ve tüketicilerin katkısıyla Komisyon Avrupa Birliği Yapılı Çevreye Ulaşılabilirlik Standartlarının uygulanabileceği alanları tanımlayacaktır. 
• Avrupa’da AB’nin finansal desteği ile yeni ulaşım ve alt yapı sistemleri geliştirilmektedir. Bu destek özellikle Trans-Avrupa Ağı ve Yapı Fonları (structural funds) göz önünde bulundurularak hazırlanan projelere, bu beklentileri karşıladıkları ölçüde sağlanmaktadır. Ulaşım araçlarının ve alt yapısının kullanım süresi çok uzun olduğu için ulaşılabilirlik konusu bunların tasarım sürecine dahil edilmelidir. Komisyon AB’ye finansal destek için gönderilen tasarım ve inşaat proje önerilerinde ulaşılabilirlik gereklerini, kabul edilen standartları ve iyi uygulamaları izledikleri ölçüde değerlendirmeye almaktadır. 
• Komisyon, kamu otoritelerinden ulaşılabilirlik ile ilgili iyi uygulamaları izleme konusunda yapı sektörünü desteklemesini beklemektedir. 
• Komisyon kendi değerlendirmeleri ve üye ülkelerin sundukları raporlara dayanarak 89/391/EEC direktifinin ön gördüğü gerekleri yerine getirip getirmedikleri ve bunu uygulamaya yönelik yaptırımları konusunda ülkeleri değerlendirir. 
• Komisyon, Avrupa Sağlık ve Güvenlik Kuruluşu altında elektronik bir ortamda yayınlayacağı veri tabanı ile işyeri uygulamalarından iyi örnekleri ve iş yerinde özrün yönlendirilmesi ile ilgili metotlar hakkında bilgi vermektedir. 
• Komisyon Avrupa genelinde ulaşılabilirliğin sağlanması ve mimari engellerin ortadan kaldırılması amacıyla mimar, inşaat mühendisi ve çevre ve tasarımla ilgi meslek elemanlarının ulaşılabilirlikle ilgili önlemler hakkında yeterli bilgi almaları sağlanmalıdır. Komisyon bu yönde çaba sarf etmektedir. 
• Beşinci çerçeve programında evrensel olarak ulaşılabilirliğin sağlanmasına yönelik yolların araştırılması gerektiği belirtilmiştir. 

3.3. Bilgi Toplumunu Herkesin Yararına Sunmak

Bilgi toplumunda bilgiye ulaşabilmek de önem kazanmıştır. Teknolojideki özellikle bilgi ve iletişim teknolojisi konularındaki gelişmeler insanlara daha önce mümkün olmayan olanaklar sunmakta bir çok engeli ortadan kaldırmaktadır. Ancak engelli bireyler tüm bu olanaklara rağmen bu alanda da çeşitli engellerle karşılaşabilmektedir.

Avrupa Birliği bu bağlamda bilgi toplumundan engellilerde dahil olmak üzere herkesin istifade etmesi yolunda çeşitli çalışmalar başlatmıştır. Bu Komisyonun “Social and Labour Market Dimension of the information Society People First-Next Step” adlı tebliği toplumla bütünleşme ve engellilerin istihdamının artırılması için teknolojinin bu süreçlere katılmasının teşvik edilmesinin ve bunun yaygınlaştırılmasını amaçlamaktadır.

İlgili diğer girişimler Komisyonun 98/10/EC numaralı direktifinde yer almaktadır. Sesli telefon ve rekabet ortamında evrensel telekomünikasyonla ilgili hükümlerde üye ülkelerden engelli bireylerin ulaşılabilirliğinin sağlanmasına yönelik alınacak önlemler alınması istenmektedir. 9 Mart 1999 tarihli Konsey ve Avrupa Parlamentosu toplantısında Radyo ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları Direktifi Komisyona bazı sınıf ekipmanlar kullanarak bu tip araçları engelli bireylerin kullanabileceği şekle uyarlama yetkisi verir.

Avrupa Bilgi Toplumu Standardizasyon politika çerçevesinde Komisyonun Avrupa Standart belirleme kuruluşlarını, CENELEC, ETSI ve CEN’ yi engelli bireylerin ve yaşlı insanların bilgi toplumundan faydalanması için erişimlerini ve katılımlarını artırmak için özel standartlar belirlemelerine yönelik talimatı bulunmaktadır http://www.cenorm.be/isss/Workshop/Design-for-All/Default.htm.

Beşinci RTD Çerçeve Programında bilgi toplumuna katılım sağlama ve bağımsız yaşamı destekleme hizmetleri ve çevresel engelleri kaldırmak için destek ve uyarlanabilir sistemler araştırılması istenmektedir. Avrupa Komisyonu Joint Araştırma Merkezi de aktif olarak engellilerin kullanımı için yeni teknolojiler geliştirmeye çalışmaktadır.

8 Aralık 1999 tarihinde Avrupa Komisyonu “e-Avrupa: Herkes için Bilgi” girişimini başlattı. Bu girişimle Avrupa’da yaşayan herkesin, bilgi toplumunda bilgiye erişimini garantiye alacak çalışmalar başlatıldı. Buna göre on adet faaliyet alanı belirlendi bu faaliyet alanlarından biri de engellilerin bilgiye erişimini sağlamaya yöneliktir. Engellilerin bilgiye erişimini artırmaya yönelik belirlediği amaçlar şunlardır:

• Bilgi toplumu ile ilgili tüm yasal düzenlemelerin ve standartların gözden geçirilerek erişilebilirlik açısından yeniden değerlendirilmesi; 
• Komisyonun, bilgi ve iletişim konularındaki kamu tedarik sistemlerinde engelli bireylerin ihtiyaçlarının nasıl göz önünde bulundurulacağını anlatan bir tebliğ yayınlaması; 
• Avrupa Birliği Kurumları ve Üye Ülkeler var olan “Web Erişilebilirlik Girişimi”nin kullanımını artırmalı, kamuoyunun bilgisine web ortamında sunulan bilgilerin engellilerin erişimine uygun olarak da hazırlanması sağlanmalı (http://www.w3.org/tr/wai), engellilerinde kullanımına yönelik web tasarımlarının yaygınlaştırılması için kamu ve özel sektör işbirliği teşvik edilmeli; 
• Tasarımcılar ve mühendislerin erişilebilirlik konusunda eğitim alacağı müfredat hazırlanmalı ve yetkili kuruluşlar arasında etkileşim başlatılmalıdır.

3.4. Teknolojinin Mümkün Kıldıkları: Destek Teknolojisi Pazarı

Herkes için tasarım ilkesinin uygulanması teknoloji, hizmet sağlama ve ürün sektöründe engellilerinde dahil olduğu geniş bir kullanıcı kitlesine uygun üretim yapma sonucunu doğurmaktadır. Ancak, daha geniş bir yelpazede üretim yapmak tüm engelli bireylere uygun ürünün yapılabilmesi anlamına gelmemektedir. Bu tip kullanıcıların teknolojiye erişimini sağlamanın en garantili yolu onların özel ihtiyaçlarına göre üretim yapmak ya da ürünü engelli bireyin kullanacağı şekilde uyarlamaktır. Bu tip uyarlanmış ya da özel üretim teknolojilere, destek teknolojisi denir.

Bu ürünlerin oldukça büyük bir pazarı olmakla beraber ancak nüfusun artması ile birlikte bu pazarın daha da çok büyüyeceği düşünülmektedir. Engelli ve hareket kısıtlılığı yaşayan yaşlı insanların destek teknoloji ürünleri sadece 1990 yılında 326 milyar ECU tutmaktadır. Özel destek teknolojisi pazarına bakılırsa, bu miktar şuanda yıllık 10 milyar euro’dur ve bu miktar yıllık %10-20 artarak devam etmektedir. Avrupa endüstrisine bakıldığında bu ürünlerin daha çok küçük ve orta ölçekli sanayi girişimcileri tarafından üretildiği ve genel olarak çok geniş bir ürün kataloguna sahip olmadıkları ve kısıtlı kaynaklara sahip oldukları görülmektedir. Avrupa endüstrisinin bu konuya ilgisinin arttırılması ve Avrupa Birliği düzeyinde pazar oluşturulması sonucu makul fiyatlı ürün ve hizmetleri ortaya çıkabilecektir. Beşinci program çerçevesinde bu yönde üretim yapan küçük ve orta ölçekli sanayi girişimcilerinin desteklenmesi öngörülmektedir.

• Konseyin tıbbi araç gereçlerle ilgili Direktifinde (93/42/EEC, OJL 169,12.07.1993) engelliler için üretilen bazı destek ürünlere yer verilmiştir. Bu direktifin amacı açık ve şeffaf bir Avrupa Birliği pazarı oluşturmaktır. CEN Teknik Komitesi ilk olarak TC 293(Engelliler İçin Teknik Destek Standartlar) tekerlekli sandalye gibi ürün grupları için standartlar belirlemiştir. Diğer ürün grupları için standartlar oluşturulma aşamasındadır. 
• Komisyon CEN/CENELEC/ETSI’ den engelli bireylere ve yaşlı insanlara yönelik kuruluşların temsilcileri ile koordinasyon halinde engelli bireylerin bilgi toplumunun sunduklarına erişim sağlayabileceği standartlar geliştirilmesini istemiştir. Talimat yeni ürünler hizmetler planlanırken herkes için tasarım ilkesinin göz önünde bulundurulmasını ve bunun yaygınlaştırılmasını istemektedir. 
• Kullanıcılara ve pazara sunulacak bilginin toplanmasının ve yayılmasının ön şartı bilginin, tavsiyenin ve rehberliğin sağlanmasıdır. Handynet’ten, diğer veri tabanları ve bilgi toplama projelerinin sonucunda elde edilen deneyimler üzerine Komisyon ulusal destek teknolojileri bilgi servisleri arasında bilgi ve eşgüdümü geliştirerek internetin yaygın kullanımı sürecinde engellilere sağlanabilecek olanakları artırmayı amaçlamaktadır. 
• Uygun destek teknoloji ürünlerinin varlığı ve makul fiyatlara alınabilirliği engelli bireylerin olanaklardan eşit olarak yararlanması açısından da önemlidir. Üye ülkeler destek araç gereçleri hakkındaki hükümleri belirlemekle yükümlüdür. Bununla birlikte, sosyal, fiziksel ve politik engellerin ortadan kaldırılması bağımız hareket edebilmesini kolaylaştırarak engelli ve yaşlı bireylerin daha engeliz bir çevrede yaşama imkanı sağlayacaktır. Bu da AB’ nin gerçekleştirmeye çalıştığı hedeflerinden biridir. 
• Avrupa Komisyonu yardımcı araç gereçlerden vergi ve gümrük vergisi alımında, vergi indirimi veya vergiden muafiyet sağlanması yönünde ülkelerden çaba göstermelerini beklemektedir. Sağlık ekipmanlarından alınan vergi oranını düşürmeleri yolunda çağrıda bulunmaktadır (77/388/EEC, OJL 145,13.06.1977). . Konsey Tüzüğü (918/83/EEC, OJL 105,23.04.1983) bazı özel durumlarda ithal prosedürleri olmadan ithal edebilme olanağı sağlamaktadır. 

3.5. Engelli Tüketicilerin Haklarının Korunması

Geçmişte, özellikle ürünleri nüfusun büyük bir kesimi tarafından kullanılan şirketler sadece engelli bireylerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmaktaydı. Bununla birlikte şirketler uygun yönetim teknikleri uygulandığında, engelli bireylerin ihtiyaçlarının karşılanabileceği ürünler yaratılarak yeni bir pazar oluşturulabileceği ve fiyat dengelenmesi sağlanabileceği görüşünü benimsemeye başlamıştır. Bu trend Avrupa tüketici politikasını da etkilemeye başlamıştır, tüm tüketicilerle birlikte engelli tüketicilerin hakları güvence altına alınmaya çalışılmaktadır. Bu yaklaşımla şimdiye kadar projelere finansal destek sağlama veya kuruluşları bilgilendirme şeklinde gelişmiştir. Bu yönde gerçekleşen çalışmalardan biri de Özel Kullanıcıların İhtiyaç kriterlerinin geliştirilmesidir. Herkes için Tasarım İlkesi’nin uygulanmasında, ürünlerin karşılaştırmalı testi ve hazırlanacak protokollerde de bu kriterler kullanılabilecektir. Tüketicilerin korunması bağlamında Direktif 95/46/EC’de (Resmi Gazete 281, 23.11.1995) engellilikle ilgili kişisel bilgilerin korunmasını da güvence altına alır.

Bu olumlu gelişmeler aşağıda belirtilen faaliyetlerle güçlendirmelidir:

• Yeni binyıl için hazırlanan Tüketici Politikaları Eylem Planı çerçevesinde Komisyon, engellilere özellikle adalet, finansman hizmetleri ve ürün güvenliği konularında muğlak bir yer verildiğini dikkate almalıdır. 
• Tüketici güvenliği alanındaki standartlarda Komisyon, Avrupa Standart Kuruluşuna engellilerin güvenliği ve kullanımı konularına özellikle önem vermesi konusunda zorunluluk getirmiştir. 
• Elektronik iletişim alt yapısı ve ilgili hizmetlerle ilgili yeni yasal düzenlemelerde engelli tüketicilerin ihtiyaçlarına yönelik hedefler ortaya konmalıdır. 

4. BÖLÜM II. TOPLULUĞUN KATKISINA YÖNELİK POLİTİKA ARAÇLARI

“Engellilükle ilgili bilgilerin yetersizliği, cehalet ve önyargı Komisyonun bu konuda bütüncül politikalar oluşturulmasına engel olmaktadır. Engellilerin kendi içindeki farklılıkları, farklı koşulları, engellilik tipleri ve engellilik derecesindeki farklılıklar, farklı engellerle karşılaşmaları bu problemin çözümünü daha da zorlaştırmaktadır. Herhangi bir önlem alınırken güçlü bir bilgi birikimi, koordinasyon, danışmanlık mekanizmaları vazgeçilemez öneme sahiptir.

4.1. Sayıların Yorumu ve İhtiyaçların Belirlenmesi

Engellilerin ev yaşamında, iş yaşamında ve genel olarak sosyal yaşamda bağımsız bir biçimde yer almalarını sağlamak üzere Komisyonun ve politika yapıcılarının planlayacakları ve tasarlayacakları önlemler engelliler konusunda güvenilir istatistikler ve demografik verilere bağlıdır.

1992/1993’de EUROSTAT engellilerin sosyo ekonomik durumları ve nitelikleri hakkında çeşitli istatistikleri içeren kapsamlı bir doküman yayınlamıştır. Çok amaçlı bir araştırma olan Avrupa Topluluğu Hane Halkı Paneli, Avrupa genelinde karşılaştırılabilir istatistikler elde etme amacıyla Avrupa İstatistik Sistemi tarafından 1994’den beri yapılmaktadır.

Komisyon uygun istatistiksel bilgileri aşağıdaki faaliyetlerle geliştirmeyi hedeflemektedir:

• Sağlık, sosyal koruma, işyerinde sağlık ve güvelik, istihdam ve eğitim konularında veri toplanması. Bunun yanında Komisyonun 8 Eylül 1999 tarih ve 1924/1999 sayılı Direktifine göre Avrupa İşgücü Araştırması’nda engellilerin istihdamına ilişkin bir modül konulması çalışmaları 2002 yılında tamamlanacaktır. Engellilük konusundaki tanımların ve veri toplama yöntemlerinin karşılaştırılabilir olması açısından üye ülkeler arasında iş birliği yapılacaktır. İhtiyaç duyulması halinde veri uyumsuzluklarının ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır. 
• Sağlık İzleme Programı, Avrupa Birliğinde sağlık endikatörleri ve verilerin karşılaştırılabilir olması amacıyla bir çerçeve geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu endikatörler günlük yaşam, sosyal yaşam ve iş becerileri açısından farklı engellilik tiplerinin ve derecelerinin daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. 
• Beşinci RTD çerçeve Programı (1998-2002) özellikle yaşam kalitesi ve yaşam kaynaklarının yönetimi programının “Yaşlanan nüfus ve engellilerle ilgili araştırma” faaliyetleri aracılığıyla engellilik konusundaki bilgi birikiminin gelişimine önemli katkı sağlayacaktır. 
• Bu programlar engellilerin özellikle sosyal ve fiziksel çevrelerinin (örneğin rehabilitasyon ve destek teknolojileri) geliştirilmesi, etkili ve yeterli sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinin sunulması ile onların yaşam kalitesini ve bağımsızlığını artırmayı hedeflemektedir. 

4.2. Bütüncül Avrupa Birliği Programlarının tasarlanması

Komisyon, tüm Avrupa Birliği vatandaşları için açık ve kullanılabilir programlar oluşturmayı hedeflemektedir. Avrupa Birliği genelinde her ne konuda olursa olsun bir program tasarlarken engelli bireylerde dahil olmak üzere tüm vatandaşlar için erişilebilir olması sağlanacaktır. Engelli bireylerin erişiminin kısıtlanabileceği durumlarda özel önlemler alınarak engelli bireylerin engellerinden kaynaklanan sınırlılıkların mümkün mertebe azaltılması hedeflenmektedir.

Komisyon genel programlar içerisine engellilerin de katılımını sağlayacaktır. Bu amaçla fırsat eşitliği sağlamak adına engellilerin özel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gerekli durumlarda özel tedbirlere de yer verecektir. Bu özel tedbirlerin maliyeti topluluğun bütçesi elverdiği sürece dikkate alınacaktır. 

4.3. Örnekleme

AB Komisyonu engelsiz hizmetlerin yaratılması amacıyla aşağıda belirtilen konularda örnek uygulamaları desteklemeye devam edecektir.

a) İstihdam

Engelli bireyler iş piyasasında, özelliklede kamu hizmetlerinde, çok az sayıda temsil edilmektedir. Komisyon diğer AB kuruluşları ile beraber 1998’de “Engellilerin İstihdamı Konusunda Örnek Uygulama İlkeleri” belirlemiştir. Bu ilkeler açılan iş sınavlarının ve işe alınma prosedürlerinin engelli adaylara uyarlanması, engelli istihdamı söz konusu olduğunda bu bireylere yönelik mesleki eğitim, iş yeri düzenlemeleri üzerinde durmaktadır.

Bu çerçevede Komisyon engellilerin Avrupa Kamu Hizmetlerinde İstihdamını artırma amacıyla gerekli önlemleri alacaktır. Sınavların düzenlenmesi, kariyer gelişimi, idari destek ve engellilere yönelik düzenlenmiş ofisler bu kapsamda değerlendirilecek konular arasındadır. Engelliler için uygun mesleklerin de belirlenmesi kararlaştırılmıştır. 

Komisyon kurum ve kuruluşlarda çalışan personelin engellilik konusunda bilgi ve duyarlılık arttırıcı eğitimden geçmesini teşvik edecektir. Bu eğitimde engellilere yönelik ayrımcılık konusunda bilgilendirme ve engellilerin kendilerini tanıtacakları bölümler de yer alacaktır. 

b) Ulaşılabilirlik

Yukarıda belirtilen ilkeler çerçevesinde Komisyon ulaşılabilirlik konusunda stratejiler geliştirecektir. Bunun yanında var olan binaların yeniden düzenlenmesinde yeni binaların yapımında ulusal standartlara uyulması sağlanacaktır.

c) Bilgi ve İletişim

Avrupa’daki engelli vatandaşlar bilgiye erişme konusunda Avrupa’daki diğer vatandaşlarla eşit haklara sahiptir. Bilginin uygun formatlarda sağlanmaması engellilerin bilgiye erişimini engellemektedir. Komisyon bilgiye erişim açısından daha fazla sayıda insanı dahil etmek ve bilgiye erişim konusunda maliyeti düşürmek açısından interneti kullanmaktadır. Dolayısıyla bu yolla engellilere uygun formatlarda sağlanan bilgi engellilerin bilgiye erişimini sağlayacak ve kolaylaştıracaktır. Ancak, internette dokümanların yer alması tek başına erişilebilirliği sağlamamaktadır. Dil ve dokümanların hangi işletim sistemi ile yazıldığı erişim açısından önem taşımaktadır.

İletişimin bütüncül dolayısıyla da etkili olabilmesi için engellilerin ihtiyaçlarındaki farklılıklar dikkate alınmalıdır. Engelliler standart formatlarda sunulan bilgiye erişmede güçlük yaşayabilirler. Duyuşsal ve Bilişsel güçlükleri olan bireylerin bilgiye erişiminde alternatif formatlara gerek duyulur.

Üçüncü bölümde belirtilen noktalara ilaveten Komisyon Aşağıdaki faaliyetleri gerçekleştirecektir.

• Avrupa Topluluğunun Resmi Gazete (OJL) Kuruluşu engelli vatandaşların bilgiye erişimini sağlamak açısından bir standart geliştirecek ve uygulayacaktır. Aynı zamanda materyallerin alternatif formatlarda oluşturulmasını ve Avrupa genelinde yayılmasını Yayıncılar Forumu aracılığıyla destekleyecektir. 
• Komisyon, Komisyon dokümanlarına erişilebilirlikle ilgili ilkelerinde değişikliğe giderek politikalar, programlar ve hizmetlerle ilgili bilgi ve yayınların alternatif formatlarda yayınlanmasını sağlayacaktır. 

d) Avrupa Okullarında Avrupa Okullarında Kaynaştırma

Eğitim Bakanları ve Konsey engelli çocukların kaynaştırma okullarına entegrasyonu konusunda çeşitli tavsiye ve ilke kararları almıştır. Bu girişimler Avrupa düzeyinde devlet okullarında gerçekleştirilmiştir. Özellikle Avrupa Okulları Yönetici Kurulu 1995’te öğrenimi destek komitesi kurmuş ve bu kurul aracılığıyla Avrupa okullarının tüm öğretim düzeylerinde engellilerin kaynaştırılmasının sağlanmasını hedeflemiştir.

4.4.Engellilere Yönelik Danışmanlık Hizmetleri

Yaşam deneyimleri, engellilere hizmetlere ulaşmada kendilerini etkileyen ve engelleyen politika ve pratikleri çabuk kavrama ve yaşadıkları problemler konusunda çözüm üretme becerisi kazandırmıştır. Komisyon, bu tebliğde yer alan fikirlerin çoğunluğunun engelliler, engellilik alanındaki uzmanlar ve derneklerle diyalog sonucunda ortaya çıkarmıştır. Komisyon, Topluluk girişimlerini uygularken engellilere yönelik sivil toplum örgütlerinden danışmanlık alacaktır.

Politika ve program geliştirmede katkılarının artırılması için engellilerin kapasitesi güçlendirilecektir. Komisyon engellilerle ilgili örgütlerle, diğer sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliğini artıracak ve bilgi paylaşımını teşvik edecektir.

4.5.Komisyon Hizmetlerinin Koordinasyonunun Güçlendirilmesi

Komisyonun ilgili alanlarında engellilerle ilgili politikaların koordinasyonu açısından en önemli mekanizma “Interservice group on disability” ile ilgili tüm Genel Müdürlüklerin bu grup içerisinde aktif bir katkısı bulunmakta ve bu grup engellilik alanında duyarlılık geliştirme açısından çok etkili bir çaba sarf etmekte ve sektörler arası işbirliği sağlamaktadır.

Disability interservice group tüm politika alanlarının ilgili faaliyetlerinde bilgi paylaşımı sağlamak, gereksinimler belirlemek ve katkı sunmak amacıyla düzenli olarak toplanmaya devam edecektir.

Interservice group Komisyon hizmetleri kapsamında engellilik konularında alternatif bilgi sunma biçimleri geliştirecektir.

Komisyon hizmetleri kapsamında, Avrupa programları ve girişimleri konusunda bilgiye erişmek isteyen engellilere destek olması amacıyla bir kılavuz hazırlanması hedeflemektedir.

Engellilere Yönelik Fırsat Eşitliği: Avrupa Eylem Planı

Brüksel, 30.10.2003 COM (2003)final

2003 Avrupa Engelliler Yılının başarısı, 2003 yılının ötesine taşıyacağı sürdürülebilir sonuçlarla ölçülebilir. Avrupa Komisyonu, Avrupa Engelliler Yılına dahil olan tüm taraflarla birlikte erişilen başarıların ötesine geçmek istemektedir. Bu tebliğin amacı, genişlemiş Avrupa için sürdürülebilir ve operasyonel bir yaklaşım geliştirmektir. Bu plan, Avrupa Birliği (AB) politikalarına engellilik boyutunun dahil edilmesi için bir çerçeve ve referans noktası oluşturacak ve ulusal düzeydeki politikaların oluşturulması ve geliştirilmesini teşvik edecektir.

Sözkonusu tebliğ, genişlemiş AB ekonomisi ve toplumunda engellilerin bütünleştirilmesi için gelecekteki AB girişimlerinin çerçevesini oluşturmaktadır. Öngörülen yaklaşımda üç operasyonel hedef öne çıkmaktadır:

•  “İstihdamda Eşit Muamele Direktifi”nin (2000/78/EC) uygulanması 
•  İlgili Topluluk politikalarına engellilik boyutunun dahil edilmesi
•  “Herkes İçin ulaşılabilirliğin” iyileştirilmesi

Bu tebliğ, 2010 yılına kadar olan süreç için bir Eylem Planı ortaya koymaktadır.

Eylem planının amacı, engellilik konularının ilgili Topluluk politikalarına dahil edilmesi ve engellilerin entegrasyonunun sağlanması için belirli alanlarda somut tedbirler alınmasıdır. Engellilük konularının Topluluk politikalarına dahil edilmesini sağlamak için Komisyon, iki yılda bir genişlemiş Avrupa’daki engellilerin genel durumlarının ele alındığı bir rapor yayınlayacaktır. Raporda, üye ülkelerdeki gelişmelere de yer verilecektir. Komisyon, ekonomide ve toplumsal alanda kalıcı çözümler üretmek amacıyla politika üretirken sosyal tarafların da bu sürece dahil olmasını teşvik edecektir.

İstihdam sosyal bütünleşme açısından kilit bir öneme sahiptir. Bu nedenle AB Engelliler Eylem Planı’nın birinci aşaması (2004-2005 yılları), engellilerin istihdamını teşvik edecek gerekli koşulların yaratılması konusuna vurgu yapacaktır. Bu süreçte genişlemiş Avrupa’da işgücü piyasasının daha ulaşılabilir olması sağlanacaktır. Bu doğrultuda, Eylem Planı’nın birinci aşaması şu dört somut önceliği ortaya koymaktadır:

•  İş sahibi olma, işte kalma ve ayrımcılıkla mücadele,
• İstihdam olanağının artırılması, uyum, kişisel gelişim ve aktif vatandaşlık için yaşam boyu öğrenme,
• Engellilerin güçlendirilmesi için yeni teknolojiler geliştirilmesi ve kullanımı, böylece istihdam olanaklarının artırılması,
•  İşyerlerine ulaşmak, ekonomi ve toplumla bütünleşmek için kamusal mekanların ulaşılabilirliği.

Komisyon tarafından, genişlemiş Avrupa’daki engellilerin genel durumlarının değerlendirildiği ve iki yılda bir hazırlanacak rapor, AB politikalarının etkileri ışığında, sonraki aşamalardaki önceliklerinin belirlenmesinde referans olacaktır.

AYRIMCILIĞA KARŞI TOPLULUK EYLEM PLANI OLUŞTURULMASI (2001-2006)

27 Kasım 2000, Konsey Kararı (2000/750/EC)

1) Avrupa Birliği; özgürlük, demokrasi, insan hakları ve temel özgürlüklere saygı ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanmaktadır. Avrupa Birliği Antlaşması’nın 6(2). Maddesi uyarınca İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerinin Korunması Avrupa Sözleşmesi, üye devletlerin ortak geleneklerine ve Topluluk Yasası tarafından garanti altına alınan temel haklara Avrupa Birliği saygı göstermek durumundadır.

(2) Avrupa Parlamentosu, ayrımcılığın yaşandığı tüm alanlarda eşit muamele ve eşit fırsatlar konusunda politika geliştirmesi ve güçlendirmesi için Avrupa Birliği’ni zorlamaktadır.

(3) Avrupa Birliği ayrı insan ırklarını belirlemeye yönelik teorileri reddetmektedir. Bu Karardaki “Irksal orijin” kavramı bu teorilerin kabul edilmesi anlamını taşımamaktadır.

(4) Kadınlar sıklıkla birçok alanda ayrımcılığa uğradıkları için, Antlaşma uyarınca, Programın uygulanmasında Topluluk, kadınla erkek arasında eşitsizliklerin giderilmesine ve eşitliğin geliştirilmesine çalışacaktır.

(5) Hiçbir ayrımcılık hoş görülemez. Program, hem üye ülkelerdeki iyi uygulamaları örnek almak hem de çoklu ayrımcılığa karşı da savaşmak için politikaların ve yeni uygulamaların geliştirilmesi amacını taşımaktadır. Bu karar çeşitli alanlardaki her tür ayrımcılıkla savaşmak için bütüncül bir strateji oluşturulmasına yardım edebilir.

(6) Özellikle toplumsal cinsiyet konusunda Topluluk’un deneyimleri, uygulamada ayrımcılıkla savaşmanın karşılıklı birbirini destekleyen mevzuat ve uygulamalarla mümkün olduğunu göstermiştir.

(7) Cinsiyet ayrımcılığına karşı Topluluk’ un özel eylemleri olduğu için Program, cinsiyet ayrımcılığı dışında ayrımcılığın tüm alanlarıyla ilgilenmelidir. Değişik alanlardaki ayrımcılıklar benzer özellikler taşıyabilir ve onlarla benzer şekilde savaşılabilir. Ayrımcılıkla mücadelede edinilen deneyimden diğer platformlarda da yararlanılabilir. Ancak, bunun için değişik şekillerdeki ayrımcılığın kendilerine özgü özellikleri duruma uygun hale getirilmelidir. Bu nedenle, engelli kişilerin özel ihtiyaçları eylemlerin ve sonuçlarının ulaşılabilirliği açısından gözönünde tutulmalıdır.

(8) Programa katılım ayrımcılıkla savaşan tüm kamu ve/veya özel organ, kuruluşlara açık olmalıdır. Aynı şekilde yerel ve ulusal sivil organizasyonların deneyim ve becerileri de gözününde bulundurulmalıdır.

(9) Avrupa’daki birçok sivil toplum kuruluşunun ayrımcılıkla mücadele konusunda ayrımcılığa uğrayan kişiler aracılığıyla edindiği deneyimi vardır. Bu nedenle, bu kuruluşlar, ayrımcılığın çeşitli şekillerinin ve etkilerinin daha iyi anlaşılabilmesi için, ayrımcılığa uğrayan kişilerin deneyimlerini dikkate alan programların tasarlanması, uygulanması ve izleme çalışmalarına önemli katkıda bulunabilirler. Topluluk geçmişte bu konuda çalışma yapan birçok organizasyona fon sağlamıştır. Ayrımcılıkla mücadelede, etkin kuruluşların fonla desteklenmesi yararlı bir girişim olabilir.

(10) Bu Karar’ın uygulanması için gerekli önlemler, uygulama için Komisyon tarafından verilen yetkiler geri alınarak, Konsey’in 28 Haziran 1999 tarih ve 1999/468/EC sayılı Karar’ı ile uyumlu olarak kabul edilmelidir.

(11) Topluluk eyleminin güçlü kılınması için Komisyon, diğer üye ülkelerle birlikte bu Karar çerçevesinde uygulanan eylemlerin ve diğer Topluluk politikalarının, araçlarının ve eylemlerinin her düzeyde bağdaşmasını ve tamamlayıcı olmasını sağlamalıdır. Bu durum özellikle eğitim, kadın ve erkeğe eşit fırsatlar tanınması ve sosyal bütünleşmeyi sağlama alanlarında geçerlidir. Avrupa Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı Gözleme Merkezi’nin ilgili etkinlikleriyle de tutarlılık ve tamamlayıcılık gözönünde bulundurulmalıdır.

(12) Avrupa Ekonomik Alan Anlaşması (EEA Agreement), bir taraftan Avrupa Topluluğu ve üye ülkeleri ve diğer yandan Avrupa Ekonomik Alan Anlaşması’na katılan Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (EFTA) ülkeleri arasında sosyal konularda daha güçlü işbirliğini mümkün kılmaktadır. Bu programın Merkez ve Doğu Avrupa’daki aday ülkelere açılması için Avrupa anlaşmalarında oluşturulan şartlarla, ek protokollerle, Kıbrıs Rum Kesimi, Malta ve Türkiye ile ilgili kararlarla uyumlu olarak hazırlıklar yapılmalıdır.

(13) Bütçe ile ilgili kararlar.

(14) Komisyon ve Üye Ülkeler tüm metin, rehber ve bu program kapsamında yayınlanan öneri/tasarı davetiyelerinin açık, basit ve ulaşılabilir bir dilde olmalarını sağlamalıdır.

(15) Programa katılımda engel oluştuğunda gerekli yerlerde katılımcıların bu engelleri aşması konusunda özel yardım sağlanmalıdır.

(16) Herhangi bir Topluluk eyleminin başarısı için amaçlarla sonuçlar karşılaştırılmalı, gözlemlenmeli ve değerlendirilmelidir.

(17) Antlaşmanın 5. maddesinde tanımlanan yetki ikamesi (subsidiarity) ilkesi uyarınca Topluluk’un ayrımcılıkla mücadelede önerilen eylem amaçlarına Üye Ülkeler, çok taraflı gruplara olan gereksinim, bilginin ülkelerarası değişimi ve iyi uygulamaların Topluluk geneline yayılması nedeniyle tam ulaşamazlar. Aynı maddenin orantılılık ilkesine göre bu Karar bu amaçlara ulaşmak için gerekli olanların dışına çıkmaz,

Konsey Şu Kararları Vermiştir:

MADDE 1

Programın Oluşturulması

Bu Karar Topluluk’un eylem programını oluşturmaktadır ve ırk, etnik köken, din, inanç, engel, yaş veya cinsel yönelime dayanan doğrudan veya dolaylı ayrımcılıkla mücadele için 1 Ocak 2001-31 Aralık 2006 tarihleri arasında gerçekleştirilecek ve bundan sonra “Program” olarak anılacaktır.

MADDE 2

Amaçlar

Topluluk’un gücü dahilinde Program, Topluluk düzeyinde ve üye ülkelerde ayrımcılığı önleme ve ayrımcılıkla mücadele ile ilgili yasal gelişmeleri ve çabaları desteklemelidir. Bu konudaki amaçlar şunlar olacaktır:

a) Ayrımcılık olgusu hakkında bilgi verilmesi ve bu konudaki politikaların ve uygulamaların etkililiğinin değerlendirilmesi yoluyla ayrımcılık hakkındaki anlayışın geliştirilmesi;

b) Ayrımcılığı önlemek ve ayrımcılığa etkin şekilde dikkat çekmek için değişik ayrımcılık türlerinin spesifik karakterlerinin gözönünde bulundurularak özellikle organizasyonların eylem araçlarının güçlendirilmesi ve bilgi alışverişinin ve iyi uygulamaların desteklenmesi ve Avrupa düzeyinde ağ kurulması;

c) Farkındalık oluşturma kampanyalarını da içine alan ayrımcılıkla mücadele uygulamalarının yaygınlaştırılması.

MADDE 3

Topluluk Eylemleri

1. Madde 2’deki amaçlara ulaşmak için aşağıdaki eylemler uluslarüstü bir çerçevede gerçekleştirilmelidir:

a) Ayrımcılıkla ilgili faktörlerin analizi ve ayrımcılığa karşı yasal düzenlemelerin ve uygulamaların etkililiğinin değerlendirilmesi;

b) Uluslarüstü işbirliği ve Avrupa düzeyinde ayrımcılığın önlenmesi ve ayrımcılıkla mücadele eden sivil toplum kuruluşlarını da içine alan ortaklar arasında ağın genişletilmesi;

c) Ayrımcılıkla mücadelede Avrupa boyutunu vurgulayan ve programın sonuçlarını bildiren yayın, kampanya ve etkinliklerle farkındalık uyandırılması.

2. Birinci paragrafta belirtilen Topluluk eylemlerinin uygulanmasını içeren düzenlemeler ekte gösterilmiştir.

MADDE 4

Programın Uygulanması ve Üye Ülkelerle İşbirliği

1. Komisyon

a) Programda belirtilen Topluluk eylemlerinin Ek’teki gibi uygulanmasını sağlamalıdır.

b) Sivil toplum kuruluşlarının temsilcileriyle ve Avrupa düzeyindeki sosyal ortaklarla Programın tasarım, uygulama ve izlenmesi ile ilgili politik eğilimler konusunda düzenli görüş alışverişinde bulunmalıdır. Komisyon, Madde 6’da kurulan komiteyi görüş alışverişi konusunda bilgilendirmelidir.

2. Komisyon, üye ülkelerle işbirliği içinde aşağıdakiler için gerekli adımları atmalıdır:

a) Çeşitli büyüklükteki sivil toplum kuruluşlarının da içinde olduğu ilgili tüm tarafların programa katılımlarının sağlanması;

b) Programa katılan tüm ortaklar arasında aktif ortaklığın ve diyaloğun geliştirilmesi yanında ayrımcılığa karşı karma ve eşgüdümlü yaklaşımların desteklenmesi;

c) Program çerçevesinde gerçekleştirilen eylemlerin sonuçlarının dağıtımının sağlanması;

d) Program tarafından desteklenen eylemler hakkında ulaşılabilir bilgilerin sağlanması, uygun şekilde tanıtımı ve izlenmesi.

MADDE 5

Önlemlerin Uygulanması

1. Bu Karar’ın uygulanması için aşağıdaki konularla ilgili gerekli önlemler Madde 6(2)’de belirtilen prosedürlere uygun olarak kanunlaştırılmalıdır (kabul edilmelidir):

a) Programın uygulanması için genel kılavuz;

b) Program konularının eklenmesi ve uyarlanmasını da içine alan program eylemlerinin uygulanması için yıllık iş planı;

c) Topluluk tarafından sağlanan mali destek;

d) Programın yıllık bütçesi ve fonun değişik eylemler süresince kesintiye uğraması;

e) Topluluk’un desteklemesi için seçilen eylemlerin ve organizasyonların düzenlenmesi ve bu konudaki taslak listenin oluşturulması;

f) Programın izlenmesi ve değerlendirilmesi, özellikle kaynakların etkin kullanımı, sonuçların dağıtımı ve iletimi için ölçütlerin belirlenmesi.

2. Bu Karar’ın uygulanması için gerekli önlemler Madde 6(3)’teki tavsiye niteliğindeki prosedür uyarınca kabul edilmelidir.

MADDE 6

Komite

1. Komisyona bir komite tarafından yardım edilecektir.

2. Bu paragrafa atıfta bulunulması durumunda Karar 1999/468/EC’nin 4.ve 7.maddeleri uygulanmalıdır.

Karar 1999/468/EC’nin 4(3). maddesinde belirtilen periyod iki ay olmalıdır.

MADDE 7

Diğer Komitelerle İşbirliği

Programın Madde 8’de belirtilen diğer önlemlerle tutarlılığını ve tamamlayıcılığını sağlamak için Komisyon, Komiteyi ayrımcılıkla mücadeleyle ilgili eylemler konusunda düzenli olarak bilgilendirmelidir. Komisyon uygun zamanlarda, bu Komisyon ve diğer ilgili politikaları, araçları ve eylemleri izlemek için oluşturulan komiteler arasında düzenli ve yapılandırılmış işbirliğini kurmalıdır.

MADDE 8

Tutarlılık ve Tamamlayıcılık

1. Komisyon Üye Ülkelerle işbirliği içinde diğer Birlik ve Topluluk politikaları, araçları ve eylemleri, özellikle uygun mekanizmaları kurarak programın eylemlerini araştırma, istihdam, kadın-erkek eşitliği, sosyal bütünleşme, kültür, eğitim, gençlik politikaları ve Topluluk’un dış ilişkileri ile ilgili eylemlerini koordine etmesi konusunda genel tutarlılığı sağlamalıdır.

2. Komisyon ve Üye Ülkeler, program kapsamında gerçekleştirilen eylemler ve diğer ilgili Birlik ve Topluluk eylemleri arasında özellikle yapısal fonlar ve Topluluk Girişimi (Equal) arasında tutarlılık ve tamamlayıcılığı sağlamalıdır.

3. Üye Ülkeler program dahilinde ve ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde tutarlılık ve tamamlayıcılığı sağlamalıdır.

MADDE 9

EFTA/EEA Ülkelerinin Katılımı Merkez ve Doğu Avrupa Ortak Ülkeleri, Kıbrıs Rum Kesimi, Malta ve Türkiye

Program aşağıdaki ülkelerin katılımına açık olmalıdır:

a) EEA Anlaşması şartları uyarınca EFTA/EEA ülkeleri;

b) Avrupa Anlaşmaları şartları, ek protokolleri ve Ortak Konsey kararları uyarınca Merkez ve Doğu Avrupa Ülkeleri;

c) Kabul edilen prosedür uyarınca ek ödeneklerle fon sağlanan Kıbrıs Rum Kesimi, Malta ve Türkiye.

MADDE 10

Fon

1. Programın 2001-2006 yılları arasında programın uygulanması için belirlenen miktar 98.4 milyon Euro’dur.

2. Yıllık giderler bütçe yetkilileri tarafından belirlenecektir.

MADDE 11

İzleme ve Değerlendirme

1. Madde 6(2) veya 6(3)’te belirtilen prosedürler uyarınca Komisyon, Üye Ülkelerle işbirliği içinde programı düzenli olarak izlemelidir.

2. Komisyon, programı bağımsız uzmanlar yardımıyla değerlendirmelidir. Bu değerlendirme, Madde 2’de belirtilen amaçlara uygunluk, etkinlik ve uygun maliyet oranları açısından olmalıdır

Değerlendirme, program kapsamında yürütülen eylemler ve diğer ilgili Topluluk politikaları, araçları ve eylemleri arasında tamamlayıcılığı araştıracaktır.

3. Komisyon, programın uygulanmasına dair değerlendirme raporunu Avrupa Parlamentosu’na, Konsey’e, Ekonomik ve Sosyal Komite’ye ve Bölgeler Komitesi’ne 31 Aralık 2005’te sunacaktır.

MADDE 12

Yürürlüğe Girme

Karar, Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayınlandığı tarihte yürürlüğe girer.

Brüksel, 27 Kasım 2000

Başkan

E.GUIGOU

EKLER

PROGRAMIN UYGULANMASI

I.Eylem Alanları

Program, Antlaşma’nın Topluluk’a verdiği yetkiler dahilinde aşağıdaki alanlarda uygulanabilir:

a) Kamu yönetiminde ve uygulamalarında ayrımcılık yapılmaması;

b) Medyada ve uygulamalarında ayrımcılık yapılmaması;

c) Politik, ekonomik ve sosyal kararlara eşit katılım

d) Konut, ulaşım, kültür, boş zaman etkinlikleri ve spor gibi halk açık mal ve hizmetlere ulaşmada ve bunların sağlanmasında eşitlik;

e) Çoklu ayrımcılıklar dahil tüm ayrımcılık çeşitlerinin etkin şekilde izlenmesi;

f) Eşit muamele ve ayrımcılık konularındaki haklar hakkında bilgilerin etkin şekilde yaygınlaştırılması;

g) Ayrımcılığa karşı politika ve uygulamaların yaygınlaştırılması

Program, tüm etkinliklerde cinsiyet ayrımcılığına karşı olma ilkesine saygılı olacaktır.

Programın uygulanmasında, Komisyon’un ve yararlanıcıların karşılıklı menfaati için, program ve projelerin belirlenmesi, hazırlanması, yönetimi, hesaplarının kontrolü ve diğer kontroller konularında Komisyon teknik ve/veya idari yardımlar alabilir.

Komisyon, bu programın amacıyla doğrudan ilgili çalışmalar yapabilir, uzmanlarla toplantılar düzenleyebilir, bilgilendirme kampanyaları düzenleyebilir ve yayınlar yapabilir.

II. Programa Erişim

Bu programa erişim halka ve/veya ayrımcılıkla mücadele eden özel kurum ve kuruluşlara özellikle;

a) Üye ülkelere;

b) Yerel ve bölgesel otoritelere;

c) Eşit muameleyi yaygınlaştırmak için çalışan kuruluşlara;

d) Sosyal taraflara;

e) Sivil Toplum Kuruluşlarına;

f) Üniversite ve araştırma enstitülerine;

g) Ulusal istatistik ofislerine

h) Medyaya açık olmalıdır.

III. Eylemler

1. Analiz ve Değerlendirme

Aşağıdaki önlemler desteklenebilir:

1. Ayrımcılık konusunda ulusal yasalar ve uygulamalar uyarınca Topluluk’ta karşılaştırılabilir istatistiklerin oluşturulması ve yaygınlaştırılması;

2. Ulusal yasalar ve uygulamalar uyarınca Ayrımcılığa karşı oluşturulan politika ve uygulamaların geliştirilmesi, yöntemlerin yaygınlaştırılması ve etkinliğinin değerlendirilmesi;

3. Yıllık raporlar aracılığıyla ayrımcılığa karşı oluşturulan yasaların ve uygulamaların etkinliğinin ve alınan derslerin yaygınlaştırılması açısından değerlendirilmesi;

4. Çeşitli ayrımcılık konularını kendi içinde ve birbirleriyle karşılaştıran tematik çalışmaların yapılması;

Komisyon bu kısmın uygulanmasında, Avrupa Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı Gözlem Merkezi ile Topluluk’un araştırma, teknolojik gelişme ve gösteri etkinlikleriyle ilgili çerçeve programı ve Topluluk istatistik programıyla tutarlılığını ve bütüncüllüğünü sağlamalıdır.

2.Kapasite Geliştirme

Ayrımcılıkla mücadele kapsamında uygulanan programların etkinliğinin ve kapasitelerinin arttırılması için aşağıdakiler yapılabilir:

1. En az üç üye ülke arasında bilgi, alınan dersler ve iyi uygulamalar hakkında alışveriş yapılması. Bu alışverişler, seçilen konularla ilgili süreç, yöntem ve araçların etkinliklerinin karşılaştırılması, iyi uygulamaların karşılıklı transferi, personel değişimleri, ortak ürün, süreç, strateji ve yöntemlerin geliştirilmesi, yöntemlerin değişik bağlamlara uyarlanması, iyi uygulama olarak tanımlanan araçlar ve süreçler ve/veya ortak sonuçların yaygınlaştırılması, materyallerin ve etkinliklerin görünür kılınması şeklinde olabilir. Fonla desteklenecek uygulamaların seçiminde ayrımcılığın hangi konuda olduğu gözönüne alınacaktır;

2. Ayrımcılıkla mücadele konusunda deneyimli ve ayrımcılığa uğrayanları savunan Avrupa düzeyindeki ilgili sivil toplum kuruluşlarına, ayrımcılıkla mücadeleye bütüncül ve eşgüdümlü bir yaklaşımın sağlanması için fondan temel ödeme yapılması.

Temel ödeme harcamaların %90’ı için yapılacaktır.

Bu organizasyonların seçiminde ayrımcılığın değişik ve heterojen grupların karşılaştığı ayrımcılıklar gözönüne alınabilir.

3. Farkındalık Uyandırma

Aşağıdaki önlemler desteklenebilir:

1. Avrupa düzeyinde konferans, seminer ve etkinliklerin düzenlenmesi;

2. Ayrımcılıkla mücadele konusunda Topluluk yasalarının uygulanmasının desteklenmesi için Üye Ülkelerin seminerler düzenlemesi ve ulusal düzeyde gerçekleştirilen organizasyonlarda Avrupa boyutunun geliştirilmesi;

3. Bilginin uluslarüstü değişimi ve iyi uygulamaların yaygınlaştırılması için “Kapasite Geliştirme” başlığı altında yer alan başarılı etkinliklere ödül verilmesi gibi medya kampanyaları ve etkinlikleri düzenlenmesi, ayrımcılıkla mücadelenin görünür kılınması;

4. Programın sonuçlarının kurulacak bir Internet Sitesi aracılığıyla yayınlanması, iyi uygulama örneklerinin bu Site’de gösterilmesi, fikir alışverişi için forum düzenlenmesi ve uluslarüstü eylemlere ortak bulunmasına yönelik veri tabanı oluşturulması;

İSTİHDAMDA ve İŞTE EŞİT MUAMELE KONUSUNDA GENEL ÇERÇEVE

27 Kasım 2000, Konsey Direktifi

(2000/78 EC)

1999 yılında Helsinki’de toplanan Avrupa Konseyi tarafından kabul edilen 2000 yılı için istihdam ilkelerinde, engelliler gibi gruplara karşı uygulanan ayrımcıkla mücadeleye yönelik tutarlı politikaların oluşturulması ile sosyal katılıma olanak veren istihdam piyasasının teşvik edilmesi vurgulanmaktadır.

Din ve inançlara, engelliliğe, yaşa ve cinsiyete dayanan ayrımcılık; Avrupa Topluluğu antlaşmasının amaçlarına erişilmesini, özellikle de yüksek düzeyde istihdama ve sosyal korunmaya ulaşılmasını, hayat standartlarının yükseltilmesini, ekonomik ve sosyal birliği ve dayanışmayı ve kişilerin serbest dolaşımını etkileyebilir.

Çalışma yerlerinde engelli kişilerin ihtiyaçlarını karşılayacak önlemlerin alınması, engelliliğe dayalı ayrımcılık ile mücadelede önemli rol oynar.

İş yerlerinin engellilere uygun hale getirilmesi konusunda önlemler alınmalı, bu arada örneğin çalışma yerleri ve ekipmanları, çalışma saatleri, görev paylaşımları, eğitim olanakları, kaynaştırma kaynakları engellilik durumlarına uydurulmalıdır.

Söz konusu önlemlerin ağır bir yük oluşturup oluşturmadığına bakılırken, özellikle parasal ve diğer maliyetlere, ilgili kurum ve kuruluşların büyüklüklerine ve parasal kaynaklarına, kamudan parasal kaynak veya başka şekilde yararlanabilme durumlarına bakılmalıdır.

AB Konseyi yukarıda belirtilen hususları gözönünde bulundurarak istihdamda ve işte eşit davranılması konusunda kararlar almıştır.

Madde 5: Engelli kişilerle ilgili olarak eşit muamele ilkelerine uyulmasını garanti almak bakımından bu kişiler için makul ölçüler içinde olanaklar sağlanmalıdır. Bu, işverenler için aşırı bir yük oluşturmadığı sürece, işverenler tarafından uygun önlemlerin alınmasını, özellikle ihtiyaçlar gerektirdiğinde engelli kişilerin işe girmeleri, işte yükselmeleri veya eğitim görmeleri için düzenlemelerin yapılmasını kapsar.

AVRUPA BİRLİĞİ TEMEL HAKLAR BELGESİ

(2000/C 364 /01)

Madde 21: Cinsiyet, ırk, renk, etnik veya toplumsal köken, genetik özellikler, dil, din, veya inanç, siyasal veya başka konulardaki görüşler, ulusal bir azınlığın üyesi olmak, mal, doğum, engellilik, yaş, cinsel eğilimler gibi hususlara dayanılarak ayrımcılık yapılmaz.

Madde 26: Avrupa Birliği, engelli kişilerin bağımsızlıklarını, sosyal ve mesleki açıdan içinde yaşadıkları topluma katılıp katkıda bulunmalarını sağlayacak önlemlerden yararlanma haklarını tanır ve bu haklara saygı duyar.

engellilerİN İSTİHDAMININ ve TOPLUMSAL BÜTÜNLEŞMELERİNİN TEŞVİK EDİLMESİ

15 Haziran 2003, Konsey İlke Kararı

(2003/C175/01)

Konsey üye ülkeleri ve komisyonu güçleri doğrultusunda aşağıdaki hükümleri uygulamaya çağırmaktadır:

Ø Engellilükle ilgili tüm organların (ulusal, Avrupa ve sivil toplum düzeyinde) işbirliğini teşvik etmek,

Engellilerin toplumdaki diğer bireylerle eşit haklara sahip olduklarını dikkate alarak engellilerin toplumsal yaşamın tüm alanlarına katılımını teşvik etmek,

Engellilerin işgücüne katılımları önündeki engellerin ortadan kaldırılması konusundaki çabaları devam ettirmek. Bu konuda eşit muamele ilkesi doğrultusunda engelliler için eğitim ve gelişim fırsatlarının geliştirilmesi öngörülmektedir.

Engelliler için yaşam boyu öğrenme sürecinin daha erişilebilir olması konusunda çaba gösterilmesi. Bu kapsamda, öğrenme, mesleki eğitim ve istihdama erişimin kalitesinin iyileştirilmesi için yeni bilgi ve iletişim teknolojileri ve internetin engelliler için erişilebilir olmasının sağlanması.

Engellilerin toplumsal yaşama özellikle de iş yaşamına dahil olmaları önündeki engellerin herkes için tek tasarım ilkesi doğrultusunda ortadan kaldırılması ve gelecekte ortaya çıkabilecek engellerin önlenmesi.

İstihdamda ve işte eşit davranılması konusunda Genel Çerçeve Direktifinin belirlenen son tarihe kadar ulusal yasalara uyarlanması ve uygulamaya geçirilmesi.

Engellilerin istihdamı ve toplumsal bütünleşmesi konusunda ihtiyaç durumunda ek tedbirler alınması.

Engellilerin istihdamının teşvik edilmesi konusunda Avrupa istihdam stratejisinin hedefleri ile uyumlu olarak hem Avrupa hem de ulusal düzeyde alınabilecek tedbirler üzerinde düşünülmesi.

Gelecekte hazırlanacak toplumsal dışlanma ve yoksullukla ilgili ulusal eylem planlarına engellilik boyutunun dahil edilmesi.

Bu konularla ilgili olarak Avrupa düzeyinde bilgi ve deneyimlerin paylaşılmaya devam etmesi ve bu sürece ilgili Avrupa örgütlerinin deneyimlerinin dahil edilmesi.

Engellilerin durumlarına ilişkin istatistiksel verilerin toplanması. Bu veriler toplanırken cinsiyete dayalı veri toplanmasına özel önem verilmesi.

Avrupa Birliği’ndeki engellilerin sorun alanlarına yönelik çalışan grubun (EU Group of High Level Officials) çalışmalarının desteklenmesi.

İlgili tüm politikalara politika oluşturma, uygulama, izleme ve değerlendirme aşamalarında engellilik boyutunun dahil edilmesi.

Eşit muamelenin sağlanması için politika oluşturma ve değerlendirmelerde kadınlarla ilgili konulara önem verilmesi.

Engellilerin istihdamının artırılması ve fırsat eşitliğinin teşvik edilmesine yönelik 20 Ocak 2003 tarihli deklarasyona dayalı olarak engellilerin istihdamına ilişkin faaliyetlerde ve toplu sözleşmelerde sosyal diyalogun esas alınması.

engelli BİREYLERE YÖNELİK KÜLTÜREL ETKİNLİKLER ve BU ETKİNLİKLERE ULAŞILABİLİRLİK

6 Mayıs 2003, Konsey İlke Kararı

Avrupa Birliği fiziksel, sosyal ve bilgiye ulaşma açısından karşılaştıkları engeller nedeni ile bir çok engellinin kültürlerini ve sanatsal yönlerini ifade etmekte ve kültürel miraslarına ulaşmada, sanatsal yaratıcılıklarını ortaya koyma konusunda sınırlı olduklarına dikkati çekmiştir.

Standart Kuralların 10. maddesine göre engelli bireylerin kaynaştırılması ve kültürel aktivitelere eşit şartlarda katılımı sağlanmalıdır. Aynı zamanda tiyatrolar, müzeler, sinemalar ve kütüphane binaları gibi kültürel etkinlik alanları ulaşılabilir hale getirilmelidir. Bunun yanı sıra edebiyat, film ve tiyatro yapabilmek için teknik donanımlar da engelliler için ulaşılabilir olmalıdır.

Engelli bireylerin kültürel alt yapılara, kültürel etkinliklere ve medyaya ulaşabilirliklerinin sağlanması için uygulanabilir tedbirler alınmalıdır.

Komisyon ve üye ülkeler;

Engelli bireylerin sanat ve kültür alanlarına kaynaştırılması için çeşitli yollar aramasını ve engelli bireylerin çalışmalarının üretim ve tanıtım koşullarında eşit fırsat sağlanması

Engelli bireylerin pozitif imajlarının artırılmasına katkıda bulunmak için kültür sektörünün desteklenmesi,

Kültürün engelli bireyler için daha kolay ve çok ulaşılabilir hale gelmesi için var olan engellerin kaldırılması amacıyla;

-Üye Ülkelerin anıtları, arkeolojik sit alanlarını, müzeleri ve kültürel etkinlik alanlarını korumaya yönelik ilke kararını çiğnemeden, bu alanlara fiziksel ulaşılabilirliğin sağlanmasını ve gelecekte yapılacak binalarda fiziksel ulaşılabilirlik şartlarının yerine getirilmesini;

-Modern bilişim teknolojileri ile ilgili bilgi sağlanmasını,

-kültürel etkinliklerde alt yazı, işaret dili, Braille ile yazılmış katalog ve rehber vb. düzenlemeler yapılmasının sağlanması.

Avrupa düzeyinde ilgili Avrupa organizasyonları ile bilgi ve deyimlerin paylaşılmasını kabul eder.

engelli ÖĞRENCİLERE EĞİTİM ve MESLEKİ EĞİTİMDE FIRSAT EŞİTLİĞİ SAĞLANMASI

5 Mayıs 2003, Konsey İlke Kararı

(2003/C 134/04)

Avrupa Birliği Antlaşması, Avrupa birliğine cinsiyet, ırk, etnik köken, din inanç, yaş, engellilik ya da cinsel tercihlerden kaynaklanan ayrımcılıkla mücadele etmek için fırsat vermiştir. Ayrımcılıkla mücadele sırasında üye ülkeler kendi dil ve kültür farklılıklarını, eğitim sistemlerini ve öğretim programlarının içeriklerini gözönüne alarak gerekli düzenlemeleri yapacaklardır.

Birleşmiş Milletlerin Engelli Bireylere Fırsat Eşitliği Sağlanması üzerine geliştirdiği Standart Kuralları 6. Maddesine göre: Üye devletler eşitlik ilkesi doğrultusunda çocuklar, gençler ve yetişkinler için eğitimde fırsat eşitliği sağlanmalı, kaynaştırılmış ortamlarda okul öncesi çocukları, yetişkin engelliler ve özellikle de kadınlar için özel “ilgi” sağlanmalıdır.

Hükümetlerin, destek gruplarının, öğretmenlerin, özellikle de engelli örgütlerinin ve ailelerin artan ilgisi özel ihtiyaç sahibi bireylerin eğitime ulaşabilirliğini artırır.

Avrupa Birliği ve üye ülkeler hayat boyu öğrenme yoluyla engelli bireylerin eğitim ve mesleki eğitime ulaşma düzeylerini artırmayı hedeflemektedir

Eğitim ve mesleki eğitime ulaşabilirliği artırabilmek için Avrupa Birliği ve üye ülkeler;

Özel gereksimi olan çocukların ve gençlerin uygun eğitim ve mesleki eğitim yoluyla topluma tam katılımlarının desteklenmesini ve ihtiyaçlarına uygun eğitim sistemlerine yerleştirilmelerini,

Engelli bireyler için hayat boyu öğrenmenin daha ulaşılabilir kılınmasını ve bu bağlamda, hizmet ve kaynaklara ulaşımın kolaylaştırılması, öğrenimin kalitesinin artırılması için yeni multimedya araçları ve Internet kullanımına daha fazla önem verilmesini (e-öğrenme),

Engelli bireylerin rehberlik, eğitim ve mesleki eğitim içerikli WEB sitelerine erişimlerinin sağlanması ve bu konuda rehberlik hizmeti verilerek desteklenmelerini,

Engelli bireylerin kendilerinin ya da gerekiyorsa ailelerinin veya sorumlu kişilerin, engelli bireye uygun eğitim tarzını seçebilmeleri için gerekli bilgi ve rehberliğin sağlanmasını,

Özel eğitim alanındaki öğretmenlerin işe başlamaları ve hizmet içi eğitimleri sırasında başta pedagojik teknik ve materyaller olmak üzere çeşitli konularda desteklenmelerini,

Genel ya da özel kurumlardaki, özel eğitime gereksinimi olan öğrencilerin kaynaştırılması için, çocuk ve genç yaştaki engellilerin eğitim ve mesleki eğitimleriyle doğrudan ve profesyonel olarak ilgilenen kişilerle işbirliği yapılmasını,

Başta European Agency for Development in Special Need Education gibi doğrudan ilgili AB organizasyonları ile bu konudaki bilgi ve deneyimlerin paylaşıldığı bir ağ kurulmasını,

Okuldan işe gerekli görülen tüm alanlarda kolaylıkların, fırsatların ve kaynakların sağlanmasını kabul etmişlerdir

engelli KİŞİLERE İSTİHDAMDA FIRSAT EŞİTLİĞİ SAĞLANMASI

17 Haziran 1999, Konsey İlke Kararı

(1999/C 186/02)

Konsey üye ülkelerden;

Kendi ulusal istihdam politikaları çerçevesinde ve engellilerle ilgili sivil toplum örgütleri ve sosyal taraflarla birlikte, kendi işlerini kurmaları da dahil olmak üzere özel sektörde olsun, kamu sektöründe olsun, engelli kişilerin istihdam fırsatlarını geliştirme ve bu gibi kişilerin iş piyasasına girmelerini sağlayacak hem ayrımcılıkları ortadan kaldırıcı, hem de piyasaya girmelerini sağlayıcı eylem ve işlemlere özel önem vermelerini,

Yeni bilgilere ve iletişim teknolojilerine ulaşım da dahil olmak üzere teknik ekipmanlar gibi işyeri donanımlarında, işyerlerine ulaşımda, iş için istenen yetenek ve becerilerde, mesleki yönlendirme ve işe yerleştirme hizmetlerinde,

Uygun destek ve haksız yere işten çıkarmaya karşı koruma sağlanırsa, çalışanların işe alınıp o işte kalabilmelerine özel önem verilirse, tutarlı bir küresel politika çerçevesi içinde, engelli kişilerin istihdamlarında ilerleme elde edilebileceğini teyit eder.

engelliler İÇİN PARK KARTI VERİLMESİ

4 Haziran 1998, Konsey Tavsiye Kararı 

(98/376/EC)

Konseye, Avrupa Parlamentosuna, Ekonomik ve Sosyal Komiteye ve Bölgeler Komitesine 12 Nisan 1995 tarihinde Komisyonun tarafından hazırlanan kısa vadeli program tebliğinde yer alan topluluk modeline göre engelliler için park kartlarının Avrupa Birliğine dahil ülkelerde tanınması gerektiği belirtilmektedir. Yine Komisyonun 26 Kasım 1993 tarihinde Konseye sunduğu hareket sınırlılığı yaşayan engelli bireylerin ulaşılabilirliği ile ilgili olarak Komisyon tarafından önlem alınması konusunda rapor hazırlanmıştır.

Engelli bireylerin mesleki ve sosyal bütünleşmesinin geliştirilmesini amaçlayan ek somut tedbirler alınması hakkında 20 Aralık 1996 tarihinde üye ülkelerin hükümetlerinin katıldığı Konsey toplantısında ilke kararı alınmıştır.

Engelli bireylerin seçtiği ulaşım biçimi onların ekonomik ve sosyal bütünleşmesini artırıcı en önemli faktör olarak görülmektedir. Bazı özel durumlarda kişinin gideceği yere en yakın alana park edebilmesi için Avrupa Birliği ülkelerinin tümünde geçerli olan özel park kartının verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu kartla engelli bireyin bulunduğu ülkede belirlenen kurallar uyarınca bazı olanaklar tanınması yoluyla, engelli bireyin bağımsız hareketinin artırılması da amaçlanmaktadır.

Engelli bireylerin gidecekleri yere en yakın alana park edebilmelerini sağlayan bu park kartlarını vermeye yetkili kılınan yerel ve bölgesel otoriteler Bölgeler Komitesine bu konuda danışmanlık verilmelidir.

Yetki İkamesi ilkesi uyarınca engelliler için park kartının karşılıklı olarak tüm üye ülkeler tarafından tanıması için faaliyetlerde bulunarak engelli bireylerin bağımsız hareket edebilmeleri desteklenmelidir.

Topluluğa üye ülkelerde verilen engelliler için park kartının tüm toplulukta tanınması ve tek tip olarak verilmesi arzu edilmektedir.

Engellik tanımları ve engelliler için park kartı verme kriterlerini belirlemek üye ülkelerin sorumluluğundadır.

Sahte park kartı yapılmaması veya kartın kötüye kullanımını önlemek için bazı güvenlik tedbirleri alınmalıdır.

Avrupa Ulaştırma Bakanları Konferansında engelliler için park kartı uygulanması ve bu kartın tüm topluluk ülkelerinde geçerli olması yolunda ilke kararı almıştır.

engelli BİREYLERE TANINACAK FIRSAT EŞİTLİĞİ

20 Aralık 1996, Konsey İlke Kararı

(97/C/12/01)

Üye ülkelerden;

Bir yandan engelli kişilerin ailelerinin ve onlara bakanların ihtiyaçlarına gerekli özen gösterilirken, diğer taraftan ileri derecede engelli olanlar da dahil, bunların topluma katılmaları için güçlendirilmeleri,

Engellilük ve engellilerle ilgili görüş ve değerlendirmelerin, konuya ilişkin her türlü genel politikanın kapsamına alınması,

Engellerin kaldırılması ile engelli kişilerin topluma tam olarak katılmalarının sağlanması,

Engelli kişilerin yetenek ve becerilerinin ve fırsat eşitliği stratejilerinin benimsenmesi konusunda toplumun genel görüşlerinin beslenmesi,

Engellilerden yana olan politika ve uygulamaların gerçekleştirilme ve izlenmelerinde onların temsilcilerinin rol almalarının teşvik edilmesi,

istenilmektedir.

engelli ÇOCUK ve GENÇLERİN GENEL ÖĞRETİM SİSTEMİNE KATILIMI

31 Mayıs 1990, Konsey İlke Kararı

(90/C 162/02)

Üye ülkeler, kendi öğrenim politikaları çerçevesinde ve yine kendi eğitim sistemlerini dikkate alarak uygun olan her durumda engelli öğrencilerin genel öğrenim sistemine katılmaları veya katılım teşviki ile ilgili çabalarını gerektiğinde güçlendirmeyi kabul etmişlerdir.

Genel öğretim sistemine tam katılım, uygun olan her durumda ilk seçenek olarak kabul edilmeli ve tüm öğretim kurumları engelli öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olmalıdır. Bu konu ile ilgili olarak aile-okul-toplum-dinlenme etkinlikleri-çalışma hayatı arasındaki bağlar oluşturulmalı ve güçlendirilmelidir. Engelli öğrencilere genel öğretim sistemi içerisinde mümkün olan en üst düzeyde öğrenim sağlanması, engelli kişilerin bağımsızlıkları ve topluma katılmalarını teşvik etmenin önemli ve olmazsa olmaz şartı olarak kabul edilmelidir.

EGELLİ BİREYLERİN KÜLTÜR, SPOR, TURİZM VE BOŞ ZAMAN ETKİNLİKLERİNE TAM, EŞİT VE ETKİN KATILIMININ SAĞLANMASI  YÖNELİK

11 Aralık 2013, Tavsiye Kararı

(Cm/Rec(2013)

Bakanlar Komitesinin engelli bireylerin kültür, spor, turizm ve boş zaman etkinliklerine tam, eşit ve etkin katılımının sağlanması üzerine Üye Devletlere yönelik CM/Rec(2013)3 sayılıTavsiye Kararı     

(Bakanlar Komitesi tarafından 11 Aralık 2013 tarihinde düzenlenen 1187. Bakan Yardımcıları toplantısında kabul edilmiştir)

Avrupa Konseyi Kuruluş Yasasının 15.b Maddesi kapsamında Bakanlar Komitesi,

Avrupa Konseyinin, tüm üyeleri arasında daha fazla uyum sağlamayı başarma hedefini ve bu hedefin, diğerlerinin yanı sıra, engelli bireylerin kültürel, sosyal, siyasal ve vatandaşlık haklarını teşvik etmeyi hedefleyen engellilik politikaları üzerine ortak kuralların kabulü yoluyla gerçekleştirilebileceğini dikkate alarak;

İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşmeyi (ETS No. 5) akılda tutarak;

Gözden geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nda (ETS No. 163) yer alan ilkeleri, özellikle de “engelli bireylerin bağımsızlık, toplumsal bütünleşme ve toplumsal yaşama katılım hakları” başlıklı 15. Maddesini göz önünde bulundurarak;

Avrupa Konseyi’nin Avrupa Kültür Sözleşmesi (ETS No.18), Arkeolojik Mirasın Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi (ETS No.66), Kültürel Varlıklara Karşı İşlenmiş Suçlara Dair Avrupa Sözleşmesi (ETS No.119), Avrupa’nın Mimari Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme (ETS No.121), Avrupa’nın Arkeolojik Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme (Gözden Geçirilmiş) (ETS No.143), Sinematografik Ortakyapım Üzerine Avrupa Sözleşmesi (ETS No.147) ve Toplum için Kültürel Mirasın Değeri Üzerine Avrupa Konseyi Çerçeve Sözleşmesi (CETS No.199) gibi sözleşmelerini akılda tutarak,

BM’nin Engelliler için Fırsatların Eşitlenmesi ile İlgili Standart Kurallarını (1993) dikkate alarak;

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) Uluslararası İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması Sistemini (2001) göz önüne alarak;

Engellilerin Haklarına İlişkin BM Sözleşmesi’ni (2008) akılda tutarak;

Bakanlar Komitesi’nin engelli bireyler için uyumlu politikalar hazırlanması konusunda Üye Devletlere yönelik Rec(92)6 sayılı Tavsiye Kararını göz önünde tutarak;

İspanya Malaga’da 7 – 8 Mayıs 2003 tarihleri arasında düzenlenen engellilerin bütünleşmesine yönelik politikalardan sorumlu Bakanların, İkinci Avrupa Bakanlar Konferansı’nda kabul edilen “Vatandaşlar olarak tam katılıma doğru ilerleme” başlıklı Bakanlar Deklarasyonu’nu göz önüne alarak;  

Parlamenterler Meclisi’nin 1592(2003) sayılı “engelli bireyleri tam toplumsal içermeye doğru” başlıklı Tavsiye Kararı’nı göz önünde tutarak;

Sosyal uyumun güçlendirilmesinde sporun rolü üzerine Rec(99)9 sayılı Tavsiye Kararı ve Herkes için Spor Avrupa Şartı: Engelli Bireyler başlıklı Rec(86)18 sayılı Tavsiye Kararı gibi spor alanında alınmış Tavsiye Kararları göz önünde bulundurarak;

Dünya Turizm Teşkilatı (WTO) Genel Kurulu tarafından 13. Oturumda A/RES/406(XIII) sayılı İlke Kararı ile kabul edilen Turizm Üzerine Küresel Etik İlkeleri’ni ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 21 Aralık 2001 tarihli A/RES/56/212 sayılı İlke Kararını göz önüne alarak;

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Üye Devletlere Yönelik Engelli bireylerin haklarını ve topluma tam katılımını teşvik etmeye yönelik “Avrupa Konseyi Engelliler Eylem Planı 2006 – 2015: Avrupa’da engelli bireylerin yaşam kalitesinin yükseltilmesi” başlıklı Rec(2006)5 sayılı Tavsiye Kararı’nın hayata geçirilmesi hedefi yolunda çalışmalarımızı sürdürerek;

Bakanlar Komitesi’nin evrensel tasarım yoluyla tam katılımın sağlanması üzerine Üye Devletlere yönelik CM/Rec(2009)8 sayılı Tavsiye Kararını ve ekli raporunu göz önüne alarak;

Engelli bireylerin ayrımcılığa maruz kalmadan haklarından istifa edebilmesinin garanti almasına yönelik gereksinimi ve tüm insan haklarının ve temel özgürlüklerin evrenselliğini, bölünmezliğini ve birbirine bağlılığını teyit ederek;

Avrupa’da engelli bireylerin toplam nüfusa tahmini oranının %15 olduğunu ve engelli birey sayısının, diğer unsurlara ilaveten, beklenen yaşam süresindeki artışa bağlı olarak düzenli artış göstereceğini dikkate alarak;

Engelli bireylerin haklarını teşvik etmede ve fırsat eşitliği sağlamada başarısız olmanın insan onuruna aykırı düşeceğini dikkate alarak;

Toplumun tüm kesimlerinin üyelerine eşit fırsatların sağlanmasının demokrasi ve sosyal uyumun teminatı olduğunu dikkate alarak;

Engelli bireylerin topluma eşit ve tam katılımının sağlanması için uluslararası, ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde tüm politika alanlarında insan hakları temelli yaklaşımın benimsenmesi gerektiğine kanaat getirerek;

Uyumlu politikaların izlenmesi ve eşgüdümlü faaliyetler yoluyla engellilik ile ilgili konuların tüm kesimlerde ele alınması gerektiğini vurgulayarak;

İşbu Tavsiye Kararın uygulanması ve takibi amacı doğrultusunda kültür, spor, turizm ve eğlence faaliyetlerinde engelli temsilcisi veya diğer sivil toplum kuruluşları ile ve diğer paydaşlarla ortaklık kurmanın önemini vurgulayarak;

Üye Devletlerin hükümetlerinin, ulusal, uluslararası ve yerel yapıların özellikleri ve ilgili yükümlülükleri doğrultusunda aşağıdaki eylemleri hayata geçirmelerini tavsiye etmektedir:

İkili bir yaklaşım izlenerek, engelli bireylerin kamu geneline yönelik kültür, turizm ve eğlence faaliyetlerine katılımları sağlanırken aynı zamanda engelli bireylere özgü tasarlanan ve bu bireylerin gereksinimleri ile çeşitliliğini yansıtan özel faaliyetler ihmal edilmemelidir.

Engelli çocuk ve gençlere en erken yaşlardan itibaren etken katılımcı ve izleyici olarak kültürel, spor ve eğlence faaliyetlerine katılımı teşvik edecek ve yaratıcı, sanatsal, zihinsel ve atletik potansiyeli artırmasını sağlayacak bir eğitim verilmesini temin etmek maksadıyla erişilebilirlik, makul uyumlaştırma ve ilgili destek hizmetleri de dâhil olmak üzere uygun tedbirler alınmalıdır.

İlgili destek hizmetlerinin sunumu da dâhil olmak üzere uygun tedbirler alınmalı; ulusal, bölgesel ve yerel seviyelerde kamu makamları, özel kuruluşlar, kültür ve spor kuruluşları ve uzmanlık/yurttaşlık dernekleri, engelli bireylerin sivil toplum kuruluşları, medya, akademik toplum ve kültür, spor, turizm ve eğlence alanlarında faaliyet gösteren diğer tüm paydaşlar, söz konusu faaliyetlerin engelli bireylere erişilebilir hale getirilmesine ve bu faaliyetlere engelli bireylerin tam ve eşit katılımını sağlamaya yönelik olarak ulusal, bölgesel ve yerel strateji ve eylem planları hazırlamaya teşvik edilmelidir.

Hukuk ve politika alt yapılarının hazırlanması ve kültür, spor, turizm ve eğlence etkinliklerinin erişilebilirliğinin sağlanmasına ilişkin somut tedbirlerin alınması süreçlerinde engelli bireylerin ve temsilci kuruluşları ile etkili biçimde ve sürekli müzakere yapılmalı, bu müzakere süreci engelli bireylerin söz konusu etkinliklere etkin ve anlamlı katılımının sağlanmasının temel bir önkoşulu olarak kabul edilmelidir.

Tüm projelerin başlangıç safhasında; kültür, spor, turizm ve eğlence alanları, programları, hizmetleri, tesisleri başta olmak üzere ilgili diğer bilgilerin, yeni teknolojiler de dâhil olmak üzere bilgi ve iletişim teknolojilerinin,  özellikle de evrensel tasarım/ herkes için tasarım ilkelerinin hayata geçirilmesi yoluyla engelli bireylere erişilebilir olmasını sağlamak için yeterli planlama yapılmalı, bu tür bir planlamanın çok düşük bir ek maliyetle veya hiç maliyetsiz erişim sağlama bakımından oldukça etkili bir araç olduğu ve toplumsal bütünleşme ve giderlerin optimizasyonuna önemli ölçüde katkı sağladığı dikkate alınmalıdır.

Evrensel tasarım/ herkes için tasarım ilkelerinin hayata geçirilmesi yoluyla kamu geneline açık bütün yeni kültür, spor, turizm ve eğlence hizmet ve tesislerinin engelli bireylere tamamen erişilebilir olması sağlanmalı; engelli bireylerin tam ve etkin katılımını sağlamak amacıyla bu alanlardaki mevcut tüm mal, hizmet, ürün, tesis ve hizmetlerdeki çevresel, mimari, bilgi ve iletişimle ilgili tüm engeller tespit edilerek, tedricen ortadan kaldırılmalıdır.

Kültür, spor, turizm ve eğlence faaliyetlerine erişimin engellilik temelinde kısıtlanmasının ayrımcılık olarak değerlendirilmesini sağlayacak yasal düzenlemeler oluşturularak etkin biçimde uygulanmalı, söz konusu alanlarda faaliyet gösteren hizmet sunucular (hem kamu ve hem de özel sektörde), sunmakta oldukları hizmetlerden engelli bireylerin tam ve eşit yararlanabilmesini sağlamak amacıyla erişilebilirliği teminat altına almakla ve makul uyumlaştırma tedbirleri sunmakla mükellef kılınmalıdır.

Kamu alım usulleri, teşvik ve yardımlarının engelli bireylerin kültür, spor, turizm ve eğlence etkinliklerine erişimini ve tam ve etkin katılımını teşvik etmede ve desteklemede etkili birer araç haline gelmesini sağlayacak uygun tedbirler alınmalıdır.  

Kültür, spor, turizm ve eğlence faaliyetlerinde bulunan hizmet sağlayıcılar ve kuruluşlarda görevli tüm ilgili personel için engellilik konularında sürekli mesleki eğitim sunulmasına yönelik uygun tedbirler alınmalı, engelli bireylerin bu tür etkinliklere hem bilfiil hem de izleyici olarak katılmasını sağlayacak pratik çözümler hakkında kapsamlı ve eksiksiz bilgilendirme sunulmalıdır.

Geleneksel kültür, toplanma yerleri ve programları ile birlikte; mevcut tüm araçları ve kolay okunur/anlaşılır metinler, işaret dili tercümesi, Braille, sesli betimleme ve bilgi ve iletişim teknolojileri gibi modern teknolojileri de kullanarak alternatif iletişim modern sanat biçemlerini da kapsayacak biçimde geniş bir yelpazede kültür, spor, turizm ve eğlence etkinliklerine engel türüne bakılmaksızın tüm engelli bireylerin erişimini ve hem bilfiil hem de izleyici olarak anlamlı ve etkin katılımını sağlamak adına tüm paydaşların çaba göstermesini sağlamak için uygun tedbirler alınmalıdır.

Tüm paydaşların engelli bireylerin çeşitliliğini ve tüm engelli bireylerin kültür, spor, turizm ve eğlence etkinliklerine cinsiyet, yaş ve engel türüne bağlı kalmaksızın farklı şekillerde katılım sağlayabileceği hususunu göz önünde bulundurmalarını teşvik etmek üzere uygun tedbirler alınmalıdır. 

Birleşmiş Milletler Sisteminde Engellilik

Herkes için eşitlik ilkesi ile hareket eden Birleşmiş Milletler ( UN) belgelerinde engellilik ilk kez 1948 yılında yayınlanan  İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ‘nde dile getirilse de BM sistemi içerisinde engellilikle ilgili çalışmaların başlama tarihi 1945 yılına dayanmaktadır. Özellikle görme ve işitme engelliler gibi bedensel engeller taşıyan bireylerin haklarının arttırılmasına odaklanılmış, bunun dışında da engelliliği önleme ve rehabilitasyon çalışmalarına önem verilmiştir.
1950 yılında Cenova Konferansında engellilerin sosyal rehabilitasyonu dile getirilmiş ve bir komisyon kurularak eğitim, tedavi, mesleki rehabilitasyon ve istihdam konularında uluslararası standartlar belirlenmesi ön görülmüştür.
1952 yılında Birleşmiş Milletler tarafından  UNDP,  ILO,  WHO,  UNESCO,  UNICEF gibi uluslararası organizasyonların katılımının sağlandığı bir toplantı gerçekleştirilerek yeni bir bakış açısıyla eğitim ve rehabilitasyon programları geliştirilirken, engellilerle ilgili konuların da bu kuruluşların programlarına dahil edilmesi istenmiştir. Daha sonraki yıllarda bu organizasyonların ülkelere engellilerle ilgili konularda proje ve teknik destek sağlamaları kararı alınmıştır.
1969 yılında Birleşmiş Milletler Genel Konseyi  Sosyal Kalkınma ve Kalkınma Sürecine Dair Bildirgesi’ni yürürlüğe koymuştur. Bu beyannamenin 19. maddesi zihinsel ve bedensel engellilerin topluma tam katılımının arttırılması da dahil olmak üzere sağlık, sosyal güvenlik ve sosyal refah önlemleri alınmasını ön görmektedir.
20 Aralık 1971 'de engellilerin haklarının uluslararası ve ulusal eylem planlarında hükümetler tarafından çerçeve olarak kullanılması amacıyla  Zihinsel engellilerin Haklarına Dair Bildirge’yi yayınlanmıştır.
1975 yılının Aralık ayında BM Genel Konseyi tarafından  Engelli Hakları Bildirgesi ‘ni yayınlanmıştır. Burada tüm engellilerin haklarının din, dil, ırk, cinsiyet, ideolojik ayrım yapılmaksızın garanti altına alındığı söylenmektedir.
1981 yılı Birleşmiş Milletlerce  Uluslararası Engelliler Yılı olarak ilan edilmiştir. Aynı yıl Viyana'da "engellilerin Eğitimi, Engelliliği Önleme ve Sosyal Hayata Tam Katılım Konusunda Dünya Konferansı" gerçekleştirilmiştir.
1982 yılında  Engelliler İçin Dünya Eylem Programı hazırlanmıştır. Bu programda engellilikle ilgili oluşturulacak politikalar üç başlık altında toplanmıştır. Bunlar Önleme; Rehabilitasyon ve Fırsat Eşitliğidir. 3 Aralıkta düzenlenen Genel Konseyde ise her yıl 3 Aralık gününün Engelliler Günü olarak kutlanmasına yönelik tavsiye kararı sunulmuştur.
Aynı toplantıda Engelliler için Dünya Eylem Planının tavsiye ettiği faaliyetlerin hükümetlerce uygulanmasını ve tüm dünyada engellilerle ilgili global bir kalkınma sağlamak amacıyla  1983-1992 Birleşmiş Milletler Engelliler Onyılı ilan edilmiştir.
1989'da  Engelliler Alanında İnsan Kaynakları Geliştirme Eylem Planı İçin Tallinn Çerçevesikabul edilmiştir. Bu çerçevede engellilerin iş gücü piyasasında yer almaları ve mesleki istihdamları için eğitilmeleri gerektiği belirtilmektedir.
1991'de  Akıl Hastalarının Korunmasına ve Akıl Sağlığının Geliştirilmesine Dair Prensipler yürürlüğe konmuştur. Bu bireylerin temel hakları ve özgürlüklerinden bahsetmektedir.
1992'de Birleşmiş Milletler Engelliler Onyılı'nın kapanış toplantısında her yıl 3 Aralık gününün  Engelliler Günü olarak kutlanması kararlaştırılmıştır. Bu toplantıda ayrıca engellilerin büyük bir kısmının gelişmekte olan ülkelerde yaşadığına binaen 1993-2002 yılının  Asya-Pasifik Engelliler Onyılı olarak ilan edilmiştir. Engelliler İdaresi Başkanlığının 1998 yılında dahil olduğu Engelliler Onyıl sürecinin kapanış toplantısı 2002 yılında gerçekleştirilmiş ve Asya-Pasifik Engelliler Onyılı’nın 2002-2012 süreci için bir onyıl daha uzatılması kararı alınmıştır.
1993'de  Engelliler İçin Fırsat Eşitliği Konusunda Standart Kurallar kabul edilmiştir. Bu kurallar Engelliler için Dünya Eylem Planını özetlemekte ve ülkelere eşit fırsatlar sunma konusunda nasıl önlemler alacağını bildirmektedir.
1995 yılında Kopenhag’da gerçekleşen Dünya Sosyal Kalkınma Zirvesinde  Kopenhag Sosyal Kalkınma Bildirgesi ve Sosyal Kalkınma Eylem Planı hazırlanmıştır. Kopenhag Bildirgesi ve Eylem Programı Karar 6’da devletlerin engellilere eşit eğitim fırsatı verilmesi konusunda garanti vermesini istemektedir.
Dünya nüfusu göz önünde bulundurulduğunda yaklaşık 500 milyon kişinin engelli olduğu ve bunun üçte ikisinin gelişmekte olan ülkelerde yaşadığı düşünülmektedir. Bu sayı dünyada yaşayan insan sayısı arttıkça artmaya devam edecektir. Dünya genelinde yaşayan bunca engelli birey engel nedenleri ne olursa olsun ya da dünyanın neresinde bulunuyorsa bulunsunlar yaşadıkları toplum içerisinde çeşitli sosyal ve fiziksel engellerden dolayı sınırlılıklarla karşılaşmaktadır.
Birleşmiş Milletler kurulduğu ilk zamanlardan beri engelli bireylerin sosyal durumlarını iyileştirmek ve yaşam kalitelerini yükseltmek için çaba göstermektedir. Birleşmiş Milletlerin engellilerin onurlarına ve haklarına yönelik çabalarının dayanağı Birleşmiş Milletlerin kuruluş ilkeleridir. Bu ilkeler herkesin bildiği gibi insan haklarına saygı, temel özgürlükler ve tüm insanların eşitliği ilkeleridir.
Birleşmiş Milletlerin bağlı organlarında da engellilere yönelik çalışmalar bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu ( UNESCO) özel eğitimle ilgili olarak yapılan ya da yapılacak faaliyetleri yürütmekle, Dünya Sağlık Örgütü (  WHO) sağlık ve engelliliğin önlenmesi konusu ile ilgili olarak teknik desteği vermekle, Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (  UNICEF) çocuklara yönelik hazırlanan programları destek sağlamakla sorumludur. Ayrıca, Uluslararası Çalışma Örgütü (  ILO) iş piyasasına engellilerin erişimini, uluslararası çalışma standartları aracılığıyla ekonomik bütünleşmenin sağlanması ve teknik işbirliği sağlamaktadır.
Birleşmiş Milletler Engelliler Programı Birleşmiş Milletler sistemi içerisinde engellilere yönelik hazırlanan temel programdır ve bu program Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği Ekonomik ve Sosyal İşler Bölümünün, Sosyal Politika ve Kalkınma Birimi tarafından yürütülmektedir.
Programın genel çerçevesi ve hedefleri  Engelliler için Dünya Eylem Programı ve  Engelliler İçin Fırsat Eşitliği Konusunda Standart Kurallar belgelerine dayanmaktadır. Bu programın temel amaçları şöyledir:
 

• Engelli bireylerin sosyal hayata ve kalkınma sürecine tam ve etkin katılması konusunda destek sağlanması;

• Engellilere sağlanan haklarının ve onurlarının korunmasına yönelik çabaların arttırılması;

• Eğitim, istihdam, bilgi edinme, ürün ve hizmetlere erişimlerinin arttırılması;

 
Birleşmiş Milletler Engelliler Programı ayrıca engellilerin onurlarının ve haklarının korunması ve arttırılması konusunda kapsamlı ve uluslararası çalışma yürüten  Genel Sekreterlik, Ad Hoc Komitesi’ne sekreterya hizmeti vermektedir. Ayrıca, bu program dahilinde ülkelerin engellilikle ilgili politikalarını belirlerken başvuru kaynağı olarak kullanabilecekleri engellilikle ilgili uluslararası ve bölgesel yasal düzenleme, belgeler ve standartların yer aldığı  Bölgesel ve Uluslararası Yasal Düzenlemeler Derlemesi hazırlanmıştır.
Birleşmiş Milletler Asya–Pasifik Engelliler Onyılı Süreci;
Engelliler için Dünya Eylem Planının tavsiye ettiği faaliyetlerin hükümetlerce uygulanmasını sağlamak ve tüm dünyada engellilerle ilgili global bir kalkınma sağlamak amacıyla  1983-1992 Birleşmiş Milletler Engelliler Onyılıilan edilmiştir.
1983-1992 yılları arasındaki süreçte gerçekleşen Birleşmiş Milletler Engelliler Onyılı çalışmalarının sona erdirilmesinin ardından, dünya genelinde yaşayan engellilerin üçte ikisinin yaşadığı Asya ve Pasifik bölgesinde bölgesel hareketleri planlamak amacıyla Engelliler Onyılı süreci başlatılmıştır. 1992 Nisan ayında gerçekleştirilen kırk sekizinci ESCAP oturumuna katılan otuz üç ülkenin fikir birliği ile alınan 48/3 sayılı karar uyarınca, 1993-2002 arasındaki süreç  Asya-Pasifik Engelliler Onyılı 1993-2002 olarak ilan edilmiş ve bu sürecin teması “engellilerin Tam Katılımı ve Eşitliği” olarak belirlenmiştir. Bu faaliyetler dahilinde  Asya-Pasifik Bölgesindeki engellilerin Tam Katılımı ve Eşitliği Hakkında Bildiri , 1993 Aralık ayında Pekin’de düzenlenen bir toplantı ile ilan edilmiştir. Ülkemiz yakın tarihte bu bildiriyi imzalayan ülkeler arasına girmiştir.
Asya-Pasifik Engelliler Onyılı, ulusal seviyede ilerlemeyi destekleyen, bunu yaparken diğer ülkelerle işbirliği içinde çalışma olanağı sunan ve Birleşmiş Milletler Engelliler Onyılının 1983-1992, bölgesel devamı niteliğini taşıyan bir çalışmadır. Bu çalışma engellilere yönelik sürdürülen faaliyetlerin bir program dahilinde yürütülmesi için Asya-Pasifik bölgesindeki 56 ülkeyi bir araya getirmektedir. Özellikle engellilerin yaşamlarını etkileyecek ana sorunların çözümünde, bölgenin gelişmekte olan ve gelişmiş ülkeleri arasında işbirliğinin güçlendirilmesi için çaba sarf etmektedir.
Asya-Pasifik Engelliler Onyılının asli amacı engellilerin toplumsal hayata tam katılımı ve kendilerini geliştirmeleri sürecinde her alanda eşit fırsatlardan yararlanmalarını sağlayacak olanakların arttırılmasıdır. Bu ana hedefe ulaşmak amacıyla bir  Asya-Pasifik Engelliler Onyılı Eylem Gündemi oluşturulmuştur. Eylem Gündemi, 1993-2002 Asya-Pasifik Engelliler Onyılı hedeflerinin kapsamında engellilerin sosyal hayata tam katılımını ve her alanda eşit fırsatlardan faydalanmalarını sağlamak için ülkelere bir çalışma çerçevesi sunmaktadır. Bu başvuru kaynağında nihai amaca ulaşılması için gerçekleştirilmesi gerekenler ve gösterilecek çabalar belli başlı politika alanları altında toplanmıştır. Bu çalışma çerçevesini oluşturan kategorilerin her biri, Asya-Pasifik bölgesindeki engellilerin tam katılımının ve her alanda eşitliğin sağlanması konusunda politikalar geliştirilmesiyle doğrudan ilgili alanların bir listesini içermektedir.
Onyıl faaliyetleri sürecinde gerçekleştirilen geleneksel ara toplantılarda ve bölgedeki 15 ülkenin temsilcilerinin oluşturduğu Konusal Çalışma Grubu (TWG) toplantılarında, bölgedeki ülkelerin tümünde bu amaçlara tam olarak ulaşılamadığı ve engellilerin toplumsal yaşama tam katılımını sağlamak ve her alanda eşit haklardan faydalanmalarını sağlamak için çok daha fazla şey yapılması gerektiği belirtilmiştir. İzleyen bir çok toplantıda yasal düzenlemelerin tümünün hayata geçirildiği, herkes için bütünleştirici eğitim uygulandığı, mesleki eğitim ve iş edindirme çalışmalarının arttırıldığı, erken tanı ve erken müdahale programlarının yaygın olarak kullanıldığı, yoksulluğa ve yoksul engellilere yönelik çalışmaların başlatıldığı ve engelsiz, hakka dayalı bir toplum yaratılması için yeni öncelikler belirlenmesi gerektiği dile getirilmiştir.
Mayıs 2002’de gerçekleştirilen ESCAP toplantısında “21. Yüzyılda Asya- Pasifik Bölgesinde Engelliler İçin Engelsiz, Hakka Dayalı ve Bütünleştirici Bir Toplum Geliştirilmesi” teması dahilinde yeni bir onyıl için uzatma önerisinde bulunulmuştur. Bu teklifte ayrıca 2003-2012 yılları arasında gerçekleştirilecek çabalar için bir çalışma çerçeve önerisi de sunulmuştur. Sunulan  Biwako Binyıl Eylem Çerçevesi Taslağı ‘nda yeni ana politika alanları çerçevesinde başlıklar oluşturulmuştur. Eylem Çerçevesi anılan kapanış toplantısında tüm katılımcı ülkelerin görüş ve önerileri dahilinde tartışılarak son halini almıştır.
Engelliler için engelsiz, hakka dayalı ve bütünleştirici bir toplum yaratma konusunda çalışmalar başlatılmak üzere 21 hedef ve bunların gerçekleştirilmesinde izlenebilecek 17 strateji önerilmektedir. Bu Eylem Çerçevesi, bölgedeki üye ülkelerde yaşayan engelliler için tasarlanan bu hedeflerin gerçekleştirilmesine yönelik olarak ülkelere rehberlik etmekte ve faaliyetlerin yönlendirilmesi için başvuru kaynağı olmaktadır.
Asya-Pasifik Engelliler Onyılı, 1992-2002 Kapanış Toplantısı;
Asya-Pasifik Engelliler Onyılı, 1993-2002, süresince yapılan çalışmaların değerlendirildiği Asya-Pasifik Engelliler Onyılı Kapanış Toplantısına Türkiye Hükümetini temsilen Başkanlığımız ve Türkiye Sakatlar Konfederasyonu temsilcilerinin oluşturduğu bir delegasyonla katılım sağlanmıştır.
Toplantı, Birleşmiş Milletler  Engelliler için Dünya Eylem Programı dahilinde, Asya ve Pasifik Bölgesinde engellilikle ilgili faaliyetlerin bölgesel olarak düzenlenmesi amacıyla Birleşmiş Milletler, Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Komisyonu (UN-ESCAP) tarafından ilan edilen “Asya-Pasifik Engelliler Onyılı, 1993- 2002” sürecini sonlandırmak yapmak üzere gerçekleştirilmiştir.
Birleşmiş Milletler Asya-Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu’nun 58/4 nolu kararı ile “21. Yüzyılda Asya-Pasifik Bölgesinde Engelliler İçin Engelsiz, Hakka Dayalı ve Bütünleştirici Bir Toplum Geliştirilmesi” teması çerçevesinde Japonya’nın Otsu kentinde gerçekleştirilen toplantı 1993-2002 Asya-Pasifik Engelliler Onyılı Eylem Gündemi’nin uygulanmasında elde edilen başarıları, plan çerçevesinde geliştirilen en başarılı politika ve programları gözden geçirmek ve bir sonraki onyıl içinde Asya- Pasifik Bölgesinde engelliler için engelsiz, hakka dayalı ve bütünleştirici bir toplum geliştirilmesi için yapılması gereken yeniliklerin tartışılması ve fikir birliğine varılması amacıyla yapılmıştır .
Anılan 58/4 sayılı bu kararla aynı zamanda  Asya-Pasifik Engelliler Onyılının 2003-2012 yılları sürecinde bir onyıl daha uzatılması kararı doğrultusunda bu toplantı birinci onyılın bitişini ve ikinci onyılın başlangıcını temsil etmektedir.
Bu sürece 1999 yılından beri dahil olan Başkanlığımız, belirli aralıklarla istenen raporları hazırlayarak ve ayrıca gönderilen anketleri cevaplandırarak istenen dokümanları ESCAP sekreteryasına iletmiştir. Ayrıca kapanış toplantısında katılımcı ülke heyetlerine dağıtılmak üzere  Türkiye Cumhuriyeti Asya-Pasifik Engelliler Onyılı, 1993-2002 Çalışma Raporu hazırlanmış ve toplantıda dağıtılması sağlanmıştır.
Asya-Pasifik Engelliler Onyılı 1993-2002 süreci içerisinde Eylem Gündeminin hayata geçirilmesi konusunda gerçekleştirilen uygulamaların genel olarak gözden geçirildiği bir sunumlar yapılmıştır. Sunumların bitiminden sonra Asya- Pasifik bölgesinde engelsiz, hakka dayalı ve bütünleştirici bir toplum yaratma amacıyla hazırlanan  Biwako Binyıl Eylem Çerçevesi Taslağı üzerinde tartışmalara geçilmiştir.
Ardından ülke temsilcileri bölgesel konuma göre belirlenmiş dört ayrı alt bölgesel gruba ayrılarak toplantılarını gerçekleştirmiştir. Bu gruplardan kendi alt bölgelerinde, engellilik açısından kendi öncelliklerini ve buna göre hedeflerini belirlemeleri istenmiştir. Hazırlanan raporlar Toplantı sekreteryasına iletilmiştir. Ülkemiz temsilcileri engellilere hizmet verme alanında yaşanan personel sıkıntısını dile getirerek, özellikle özel eğitimde görev alacak öğretmen ve diğer uzman personelin yetiştirilmesi konusunun Eylem Taslağında özellikle yer alması isteğini belirtmişlerdir.
Sonuç olarak;
 
Bu toplantı sürecinde yapılan görüşmeler sonucu bildirinin Türkiye Cumhuriyeti tarafından imzalanm.sı için Engelliler İdaresi Başkanlığı tarafından başlatılan süreç yakın zamanda sonuçlanmış ve Devlet Bakanı Sayın Güldal AKŞİT tarafından bildiri imzalanmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti, Asya Pasifik Onyıl sürecinde önemli rol oynayan ve bölgedeki 15 ülkenin temsilcilerinin oluşturduğu Konusal Çalışma Grubu (TWG) toplantılarında katılmak üzere üyeülke seçilmiştir.

Avrupa Birliği ve Engellilik

Avrupa Birliği son yirmi yıldır engelliliği farklı bir biçimde anlamlandırmaya başlamıştır. Bu yeni yaklaşımda engelliler pasif ve yardıma muhtaç bireyler olarak değil, toplumda diğer bireylerle eşit haklara sahip ve bu haklar doğrultusunda toplumla bütünleşmek için mücadele eden bir topluluk olarak görülmektedir. Bu yaklaşımın dayandığı en belirgin temel, insanlığa özgü farklılıklara verilebilecek en önemli değerin toplumsal ve ekonomik süreçlerin tüm insanları içine alacak şekilde yapılandırılması ile mümkün olacağı düşüncesidir. Avrupa Birliğinin engellilere yönelik yeni yaklaşımı fırsat eşitliği ilkesinden yola çıkan “haklar” temeline dayanmaktadır. Bu yaklaşım kendini engellilerin haklarını tanıma ve koruma biçiminde gerçekleşmektedir. Engelliler için fırsat eşitliği kavramı son 25-30 yıldır uluslararası düzeyde Birleşmiş Milletler ve ona bağlı örgütlerin gündeminde yer almaktadır. 1975 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun İnsan Hakları Evrensel Beyannamesine ek olarak yayımladığı  “Engelli Hakları Bildirgesi( Türkçe/ English ) ile engellilerin diğer insanlarla eşit hak ve sorumluluklara sahip oldukları vurgulanmıştır. 1981 yılının uluslararası engelliler yılı ilan edilmesinin ardından 1982 yılında  “ Engelliler İçin Dünya Eylem Programı” kabul edilmiştir. Dünya engelliler yılı ve ardından kabul edilen Dünya Engelliler Eylem Programı Avrupa Topluluğu’nu da harekete geçirmiş ve bu sürece katılımını teşvik etmiştir. Bu kapsamda Avrupa Konseyi tarafından 1980 ve 1990’larda çeşitli bildirgeler ve kararlar yayımlanmıştır. Bu çerçevede Avrupa Birliğine üye ülkelerin hükümet temsilcilerinden oluşan Konsey tarafından 21 Aralık 1981 tarihinde Avrupa Topluluğu düzeyinde engellilerin sosyal entegrasyonuna ilişkin bir karar alınmıştır. Bu kararın ardından 24 Temmuz 1986 tarihinde  “Avrupa Topluluğu Düzeyinde Engellilerin İstihdamına İlişkin Konsey Tavsiye Kararı”  alınmıştır. Bu tavsiye kararı, üye ülkelerin engellilere mesleki rehabilitasyon ve istihdam alanlarında fırsat eşitli sağlamak için gerekli tüm önlemleri almaları ve engelli çalışanların karşılaştıkları engellerin ortadan kaldırılmasına yönelik oluşturulan politikaları izlemeleri gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu karar aynı zamanda bu alanda alınabilecek tedbirlere yönelik bir çerçeve kılavuzu da içermektedir. Diğer bir karar 31 Mayıs 1990 tarihinde Avrupa Konseyi ve Eğitim Bakanlarının aldıkları  “engelli çocuk ve gençlerin genel öğretim sistemi içinde kaynaştırılmalarına yönelik karar”( Türkçe / English )dır.
HELIOS (1988-1992) ve HELIOS II (1993- 1996) programları üye ülkelerin ekonomik ve sosyal entegrasyon, fırsat eşitliği ve bağımsız yaşam konularında bilgi paylaşımında bulunmaları için bir platform oluşturmak amacıyla tasarlanmıştır.
20 Aralık 1996 tarihinde Konsey ve hükümet temsilcileri  engelliler için fırsat eşitliği konusunda bir karar( Türkçe/ English) almıştır. Avrupa Komisyonu bu kapsamda aynı yıl  “Engelliler İçin Fırsat Eşitliği-Topluluğun Yeni Engellilik Stratejisi 1996” başlıklı bir tebliğ yayımlamıştır. Bu tebliğ Birleşmiş Milletlerin “Engelliler için Standart Kurallarla ortaya koyduğu yaklaşımı yansıtmaktadır. Bu strateji, Engellilerin toplumsal yaşamın tüm alanlarında karşılaştıkları engellerin tanımlanması gerekliliğini ve engellilerin fırsat eşitliğinden yararlanması önündeki engellerin ortadan kaldırılmasını vurgulamaktadır.
Avrupa Birliği’nin temel hedefi bütünleşmiş bir Avrupa toplumu yaratmaktır. Bu kapsamda ayrımcılıkla mücadele ve ekonomik ve sosyal yaşama engellilerin tam katılımı temel ilkedir. 1999 yılında imzalanan Avrupa Topluluğu Amsterdam Antlaşmasının ayrımcılıkla mücadele kapsamında olan 13. maddesinde: “Avrupa Konseyi, Komisyondan gelen öneriler doğrultusunda Avrupa Parlamentosunun görüşünü alarak cinsiyet, ırk ya da etnik köken, din ya da inanç, engellilik, yaş ya da cinsel tercihe dayalı olarak karşı karşıya kalınan ayrımcılıkla mücadele konusunda gerekli tedbirleri alır” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm ile Avrupa Birliğinde engellilere ilişkin olarak gerçekleştirilecek faaliyetlerin dayanağı daha güçlü hale gelmiş ve engellilerin karşılaştıkları güçlükler görünürlük kazanmıştır. Amsterdam antlaşmasında istihdamla ilgili yeni bir başlık oluşturulmuştur. Bu başlık altında yeni bir  “Avrupa İstihdam Stratejisi” oluşturulması öngörülmüştür. Bu strateji istihdam edilebilirlik, girişimcilik, uyum, uyarlama ve fırsat eşitliği olmak üzere dört boyuttan oluşmaktadır. Bu stratejiye dayalı olarak Avrupa Çalışma ve Sosyal İşler Konseyi her yıl, üye ülkelerin yıllık ulusal eylem planları çerçevesinde uygulamakla yükümlü oldukları ve çeşitli ilkelerden oluşan bir  yönerge hazırlamaktadır. Bu yönerge içerisinde engellilerin, etnik azınlıkların ve diğer dezavantajlı grupların durumlarına özel önem verilmektedir. Bununla, Engelliler işgücü piyasasına dahil olmaları yönünde gerekli teşvik edici tedbirlerin alınması gerektiği yer almaktadır.
Avrupa Topluluğu Amsterdam Antlaşmasının ayrımcılıkla mücadele kapsamında olan 13. maddesinde dayanarak Avrupa Komisyonu 25 Kasım 1999 tarihinde ayrımcılıkla mücadele konusunda öneri paketi hazırlamıştır. Bu öneri paketi içerisinde, 2001-2006 yılları arasını kapsayan ayrımcılıkla mücadele konusunda Topluluk Eylem Programı oluşturulması ve engellilerin istihdam edilme ve iş hayatında karşılaştıkları ayrımcılığa yönelik AB genelinde bir direktif yayımlanarak, önleyici tedbirler alınması yönünde eylem planı hazırlanması yer almaktadır.  Avrupa Konseyi ayrımcılıkla mücadele konusunda 2001-2006 yıllarını kapsayan Topluluk eylem programı oluşturulması kararını ( Türkçe / English )27 Kasım 2000 tarihinde almıştır. Bu programın amaçları:
 

• Ayrımcılık olgusu hakkında bilgi verilmesi ve bu konudaki politikaların ve uygulamaların etkililiğinin değerlendirilmesi yoluyla ayrımcılık hakkındaki anlayışın geliştirilmesi;

• Ayrımcılığı önlemek ve ayrımcılığa etkin şekilde dikkat çekmek için değişik ayrımcılık türlerinin kendilerine özgü niteliklerinin gözönünde bulundurularak özellikle organizasyonların eylem araçlarının güçlendirilmesi ve bilgi alışverişinin ve iyi uygulamaların desteklenmesi ve Avrupa düzeyinde ağ kurulması;

• Farkındalık oluşturma kampanyalarını da içine alan ayrımcılıkla mücadele uygulamalarının yaygınlaştırılmasıdır.

Avrupa Komisyonu tarafından 27 Kasım 2000 tarih 2000/78/EC sayı ile yayımlanan  “İstihdamda ve İşte Eşit Muamele Direktifi” ( Türkçe / English )nin amacı eşit muamele ilkesinin üye ülkelerde uygulamaya konulacağı görüşüne bağlı olarak istihdam ve çalışma konularında din veya inanca, özgürlüğe, yaşa veya cinsel yönelime dayanan ayrımcılık ile mücadele için genel bir çerçeveyi ortaya koymaktır. Bu Direktifte 2003 yılı sonuna kadar Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin bu direktifi ulusal yasalarına uyarlamaları öngörülmüştür. Avrupa Birliği’nin engellilik politikasına yeni bir boyut kazandıran bu direktif, engellilere yönelik özel düzenlemeler yapılması yerine engellilerin haklarını kullanırken karşı karşıya kaldıkları engellerin ortadan kaldırılmasını böylece engellilerin topluma tam katılımlarının sağlanmasını hedeflemektedir. Direktifin Avrupa Birliğine üye bazı ülkelerdeki varolan kuralları değiştirmesi özellikle de işverenleri (kamu ve özel sektör) ve işverenlerin engellilere yönelik uygulamalarını etkilemesi beklenmektedir. Bu direktif ile işverenlerin işyerlerinde engellilere uygun makul düzeyde düzenlemeler yapması gerektiği gündeme gelmiştir. Bu anlayışın dayanağı kişinin ancak uygun düzenlemeler yapıldığı takdirde iş için uygun aday olarak görülebileceğidir. Avrupa Komisyonu bu direktifle sağlanacak istihdam alanındaki yararları değerlendirdikten sonra diğer alanlara da özel olarak eğilmeyi planlamaktadır. Bu kapsamda Komisyon, 2004 baharında gelecekteki ayrımcılıkla mücadele stratejisine yönelik bir rapor (Green Paper) yayınlamayı planlamaktadır.
16 Haziran 2003 tarihinde Avrupa genelinde başlatılan ayrımcılıkla mücadele kampanyası ile, bu direktif doğrultusunda tüm aktörlerin, özellikle de işverenlerin ve çalışanların, hakları ve sorumlulukları konusunda bilgilendirilmesi amaçlanmaktadır.
Avrupa Komisyonu 12 Mayıs 2000 tarihinde  “Engelli Bireyler İçin Engelsiz bir Avrupa’ya Doğru” başlıklı bir tebliğ yayımlamıştır. Bu tebliğde engelli kişilerin sosyal ve ekonomik olanaklara ulaşmalarını kısıtlayan sosyal, mimari ve tasarım engellerinin ortadan kaldırılmasına yönelik kapsamlı ve bütüncül bir stratejiye vurgu yapılmaktadır. Bu tebliğ, engellilerle ilgili AB politikalarını gözden geçirerek engelli bireylerin ulaşılabilirliğini artırmaya yönelik olarak Avrupa genelinde çaba sarf edilmesini öngörmektedir. Engelli bireyler için engelsiz Avrupa yaratmaya odaklanmış olan bu tebliğ ile meslek edinme, eğitim, mesleki eğitim, ulaşım, iç piyasa, bilgi toplumu ve yeni teknolojilerle ilgili olarak Avrupa düzeyinde bir sinerji yaratılmaya çalışılmıştır.
7- 9 Aralık 2000 tarihleri arasında Nice’de toplanan Avrupa Konseyi,  “Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı”( Türkçe / English)  nı kabul etmiştir. Bu belge ile uluslararası, Avrupa ve ulusal düzeydeki kaynaklarda yer alan sivil, politik, ekonomik, sosyal ve toplumsal haklar tek bir belgede biraraya getirilmiştir. Avrupa Komisyonu bu belgenin mümkün olduğunca fazla Avrupa vatandaşına ulaşmasını istemektedir. Bu belgenin Ayrımcılıkla ilgili olarak düzenlenen 21. maddesi'nin 1. paragrafında: “Cinsiyet, ırk, renk, etnik veya toplumsal köken, genetik özellikler, dil, din veya inanç, siyasal veya başka konulardaki görüşler, ulusal bir azınlığın üyesi olmak, mal, doğum, engellilik/engellilik, yaş, cinsel eğilimler gibi hususlara dayanılarak ayrımcılık yapılamaz” denilmekte ve engellilerin topluma katılımlarına ilişkin 26. madde de ise ; “Avrupa Birliği, engelli kişilerin bağımsızlıklarını, sosyal ve mesleki açıdan içinde yaşadıkları topluma katılıp katkıda bulunmalarını sağlayacak önlemlerden yararlanma haklarını tanır ve bu haklara saygı duyar” hükmü yer almaktadır.
Avrupa Konseyi  2003 Yılının Avrupa Engelliler Yılı Olarak Saptanması konusunda 3 Aralık 2001 tarihli bir karar( Türkçe/ English) almıştır.
Bu karar ile Avrupa Engelliler Yılı sürecinde bilinç düzeyinin güçlendirilmesinin esas olarak üye ülkeler düzeyinde gerçekleştirilecek etkin faaliyetlere bağlı olduğu ve bu faaliyetlerin de Topluluk düzeyindeki ortak çabalar ile desteklenmesi gerektiği ortaya konulmuştur. Avrupa Engelliler Yılı’nın bilinç düzeyini yükseltmede ve bu faaliyetlere hız kazandırmada itici güç olabileceği düşünülmüştür.
Avrupa Engelliler Yılı’nın hedef ve amaçları aşağıdaki gibi saptanmıştır:
(a) Engellilerin hakları ile ilgili bilinç düzeyini arttırmak, bunların ayrımcılığa karşı korunmalarını ve engellilerin haklarını tam ve eşit şartlarda kullanmalarını sağlamak;
(b) Avrupa’da yaşayan engellilere fırsat eşitliği sağlamak için gerekli önlemlerin ele alınıp tartışılmalarını teşvik etmek;
(c) Yerel, ulusal ve Avrupa ölçeğinde gerçekleştirilmiş olumlu uygulamaların, etkin stratejilerin ve edinilmiş deneyimlerin paylaşılmasını teşvik etmek;
(d) İlgili tüm taraflar arasında, yani hükümetler, sosyal taraflar, sivil toplum örgütleri, sosyal hizmet kuruluşları, özel sektör, engelliler ve bunların aileleri arasında işbirliğini güçlendirmek;
(e) Engellilik ile ilgili iletişimi geliştirmek ve engelli kişiler hakkında olumlu bir imaj oluşturulmasını teşvik;
(f) Engellilerin farklı özellikleri ile değişik tipteki engellilikler hakkındaki bilinç düzeyini yükseltmek;
(g) Engellilerin karşı karşıya kaldıkları çok yönlü ayrımcılık hakkında bilinçlendirmeyi sağlamak;
(h) Engelli çocuk ve gençlerin eşit öğrenim haklarının benimsenmesine özel önem vermek, böylece bunların tam katılmalarını teşvik etmek ve desteklemek; özel gereksinimleri olan öğrencilerin genel veya özel kurumlara ve Avrupa değişim programlarına katılmalarını geliştirmek üzere çocuk ve gençlerin eğitimi ile ilgilenen meslek kişi ve grupları arasında Avrupa çapında işbirliğini oluşturmaktır.
Avrupa Engelliler Yılı kapsamında çeşitli faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Bu faaliyetler 5- 7 Aralık 2003 tarihinde İtalya dönem Başkanlığında Roma’da gerçekleştirilen Konferansta ele alınmıştır. Hakların kullanımı ve engellilerin ulaşılabilirliği ile ilgili konuları tartışmak üzere politikacılar, engellilerin temsilcileri, uzmanlar, akademisyenler, sosyal taraflar ve medyadan 500 kişi biraraya gelmiştir. Bu toplantı ile, üye ve aday ülkeler Avrupa Engelliler Yılının sonuçlarını ortaya koymaya ve engellilik konusunun sonraki dönemlerde de politika öncelikleri arasında yer almasını temin edilmesi gereği ortaya konulmuştur.
2010 yılına kadar olan dönemi kapsayan Avrupa Komisyonu’nun  “ Avrupa Engellilik Eylem Planı” , Avrupa Engelliler Yılının başarıları ve İstihdamda ve İşte Eşit Muamele Direktifinin üye ülkeler tarafından etkili bir şekilde uygulanıp uygulanmadığını değerlendirmek üzerine oluşturulmuştur. Bu eylem planının üç temel amacı bulunmaktadır. Birincisi, İşte ve İstihdamda Eşit Muamele Direktifi”nin uygulanması, ikincisi ilgili Topluluk politikalarına engellilik boyutunun dahil edilmesi ve diğeri ise “herkes İçin ulaşılabilirliğin” iyileştirilmesidir. Bu eylem planının aşamaları Avrupa Birliği kapsamında engellilerin genel durumlarının ele alındığı ve Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanacak iki yıllık raporlarla desteklenecektir. 1 Aralık 2003 tarihinde toplanan Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlar Konseyi toplantısı sonucunda Avrupa Komisyonu Ayrımcılıkla Mücadele ve direktifin 2003 yılı sonuna kadar ulusal yasalarla uyumlaştırılması konularında görüş birliğine varılmıştır.
Üye Ülkelerle İşbirliğini Geliştirme
Engellilik Konusunda Üye Ülke Temsilcilerinden Oluşan Üst Düzey Grup
High Level Group of Member States’ Representatives on Disability
Bu Grubun amacı, Hükümetler düzeyinde engellilere yönelik varolan politikaları ve öncelikleri gözden geçirmek, bu konudaki bilgileri ve deneyimleri biraraya getirmek ve engellilik konusunda geleceğe yönelik olarak Avrupa Birliği düzeyinde raporlama yöntemlerine ilişkin danışmanlık yapmaktır.
Politika Oluşturma Süreçlerine Engellilik Boyutunun Dahil Edilmesi
Hizmetlerarası Engellilik Grubu ( Inter-service Disability Group)
Avrupa Komisyonu bünyesinde, engellilik konularında politika oluşturma süreçlerinde sektörlerarası işbirliği ve koordinasyonu sağlamak ve engellilik konularında farkındalık ve duyarlılığı arttırmak, bilgi paylaşımı sağlamak ve engellilerin toplumsal bütünleşmelerinin teşvik edilmesi amacıyla ilgili tüm Genel Müdürlüklerin temsil edildiği “Hizmetlerarası Engellilik Grubu” kurulmuştur. Bu oluşumla engellilik boyutunun tüm sektörlere dahil edilmesi planlanmıştır. Bu grup her Genel Müdürlükten temsilcilerin yer aldığı toplam 35 üyeden oluşmaktadır.
Engellilerin Politika Oluşturma Süreçlerine Katılımının Arttırılması
Avrupa Engelliler Forumu (European Disability Forum)
Avrupa Komisyonu engellilere yönelik hizmet veren sivil toplum örgütlerinin aktif katılımına önem vermektedir. Bu nedenle Avrupa Birliği düzeyinde engellilerin çıkarları için mücadele eden tüm üye ülkelerden engellilere yönelik hizmet veren sivil toplum örgütlerin biraraya geldiği  Avrupa Engelliler Forumu’ nu teşvik etmektedir.
Avrupa Birliği’nde Engellilere Yönelik Olarak Başvurulabilecek Finansman Araçları
Avrupa Sosyal Fonu: Bu fon, Avrupa Komisyonun Avrupa Birliğine üye ülkelerde engellilerin işgücü piyasasına entegrasyonunu teşvik etmek üzere kullanılabilmektedir. Bu kaynak iş deneyimleri, çalışma biçimleri, ücret destekleme, geçici korumalı istihdam ve işgücü piyasasına yönelik diğer faaliyetler için kullanılabilmektedir. bunların yanında engellilerin kendi işlerini kurabilmeleri için de bu fondan yararlanılabilmektedir. Bu kapsamda zihinsel ve ağır derecede fiziksel özrü bulunan kişilere yönelik kooperatifler kurma da yer almaktadır. Avrupa Sosyal Fonu Avrupa’da engellilerin fırsat eşitliğini teşvik etmek için yararlanılabilen önemli bir finansman aracıdır.
Topluluk İstihdam Girişimi (Employment Community Initiative-EQUAL):
EQUAL Girişimi, işte ve iş arama sürecinde engellilerin karşı karşıya kaldıkları ayrımcılık uygulamalarını ortadan kaldırma amacına yönelik yeni yollar geliştirilmesini vurgulamaktadır. İş ve istihdam yaratılması ortaklıkların geliştirilmesi ile gerçekleştirilmektedir. Ortaklıklarda, istihdama ilişkin olarak ayrımcılığa maruz kalan grupların temsilcileri de yer almaktadır.
Bu kapsamdaki diğer önde gelen girişim ve programlar:  Socrates (okullar ve uzmanların değişimi ve işbirliği), Leonardo da Vinci (mesleki eğitim programı).