Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’ye ek İhtiyari Protokol’ün onaylanması
Sözleşmenin onaylanması 3 Aralık 2008 tarihinde 5825 sayılı Kanunla TBMM tarafından uygun bulunmuş, süreç Sözleşmenin onaylanmasının uygun bulunduğuna dair 27 Mayıs 2009 tarih ve 2009/15137 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın Resmi Gazete ’de yayımlanması ile devam etmiştir. Onay belgesinin 28 Eylül 2009 tarihinde Birleşmiş Milletler 64. Genel Kurulu Sözleşme Etkinliği kapsamında düzenlenen törende, Dışişleri Bakanımız Sayın Ahmet DAVUTOĞLU tarafından sunulmasını müteakip 30 günün sonunda 28 Ekim 2009 tarihinde Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme ülkemiz açısından bağlayıcılık kazanmıştır.. Sözleşme ekinde yer almakla birlikte, ayrı imza ve onay sürecine tabi ikinci bir enstrüman olan İhtiyari Protokol ise aynı törende ülkemiz tarafından imzalanmıştır. İhtiyari Protokol, 12 Aralık 2014 tarihli ve 29203 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 3 Aralık 2014 tarihli ve 6574 sayılı Kanunla kabul edilerek onayı uygun bulunmuştur. Protokol’ün onayına ilişkin Bakanlar Kurulu’nca 26 Ocak 2015 tarihinde kararlaştırılan 2015/7230 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ise 10 Şubat 2015 tarihli ve 29263 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme hakkında Parlamenterler Kitabı
Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Komitesi tarafından Sözleşmenin uygulanması konusunda rehberlik etmek üzere hazırlanan “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme ve İhtiyari Protokol’üne ilişkin Parlamenterler Kitabı”, Genel Müdürlüğümüz, İnsan Hakları Ortak Platformu ve Türkiye Belediyeler Birliği’nin işbirliği ile Türkçeye çevrilerek basılmıştır. Bu kitabın politika üreten, hizmet sağlayan ve bu hizmetlerden yararlananların bilgisine sunulması Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin uygulanmasını etkin hale getirmek için yönlendirici rol oynayacaktır.
İnsan Hakları ve Özürlülük Bilgilendirme Seminerleri Projesi
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin ilgili kurumlarca uygulanmasının teşvik edilmesi ve bu uygulamanın izlenmesinden sorumlu odak kurum Genel Müdürlüğümüz söz konusu Sözleşmeden doğan yükümlülükleri gereği, ülkemizde engellilere yönelik oluşturulacak politika ve uygulamalarda Sözleşmenin esas alınmasının teşvik edilmesi için 4 farklı hedef gruba yönelik olarak İnsan Hakları ve Özürlülük başlıklı bilgilendirme seminerleri düzenlemiştir.
Bu kapsamda ulusal bütçe ile gerçekleştirilen proje çerçevesinde kamu kurum ve kuruluşları, yasama, yargı ile sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin katılımı ile düzenlenen 4 farklı seminere ek olarak Sözleşme’nin ülkemizde uygulanmasının teşvik edilmesi amacıyla bu hedef gruplara yönelik uygulama rehberleri ve engelliler için uygun formatları da içeren çeşitli yayınlar oluşturulmaktadır. Proje çerçevesinde Türkiye’de ilk kez Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin görsel-işitsel formatı ve zihinsel engelliler için kolay okunur formatı hazırlanmış ve yayınlanmıştır.
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin 29. Maddesi hakkında düzenlenen TAIEX Çalıştayı
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile Avrupa Komisyonu Teknik Destek ve Bilgi Değişim Ofisi (TAIEX) işbirliği ile “Engelli Bireylerin Siyasal Yaşama Katılımı” konusundaki çalıştay 13-14 Ekim 2014 tarihlerinde Ankara’da düzenlenmiştir.
Çalıştay, engelli bireylerin siyasal yaşama katılımını kısıtlayan engellerin tespit edilerek, bu engellerin ortadan kaldırılmasına katkı sağlayacak tedbirlerin ve bu konuda Avrupa Birliği ülkelerindeki iyi uygulama örneklerinin ilgili taraflarla paylaşılmasını ve engelli bireylerin siyasal yaşama katılımlarını sağlamaya yönelik çalışmalara katkı sağlamayı amaçlamıştır. Konuyla ilgili kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri, üniversiteler ve uluslararası kuruluş temsilcileri katılımı ile gerçekleşen çalıştayda Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin öngördüğü yükümlülükler konusunda tartışmalar gerçekleştirilmiştir.
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin 31. Maddesi hakkında düzenlenen TAIEX Çalıştayı
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin istatistik ve veri toplama başlıklı 31. Maddesi hakkında Avrupa Birliği ülkelerinin deneyim ve politikalarının paylaşılması amacıyla Genel Müdürlüğümüz ile Avrupa Komisyonu Teknik Destek ve Bilgi Değişim Ofisi (TAIEX) işbirliğinde “Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin Uygulanması ve İzlenmesi: Avrupa Birliği Ülkelerinde Özürlülük Konusunda Veri Toplama ve İstatistik ile İlgili Çalışmalar başlıklı TAIEX Çalıştayı” 5 Ekim 2012 tarihinde Ankara Plaza Hotel’de gerçekleştirilmiştir. Kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütlerinin temsilcilerinin yanı sıra üniversiteler ve meslek örgütlerinden çok sayıda akademisyen ve uzmanın katılımıyla düzenlenen Çalıştay’da Sözleşme’nin istatistik ve veri toplama konusunun Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin etkili bir biçimde uygulanmasında taşıdığı önemin vurgulanmıştır. Çalıştay ile konuya ilişkin mevcut politika araçları, yasal yapılar ve uygulamalar yoluyla Avrupa Birliğine üye ülkelerde yürütülen çalışmalara, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri uzmanlarca paylaşılmıştır.
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin 33. Maddesi hakkında düzenlenen TAIEX Çalıştayı
Genel Müdürlüğümüz tarafından Avrupa Komisyonu Teknik Destek ve Bilgi Değişim Ofisi (TAIEX) işbirliği ile 21 Mart 2011 tarihinde Sözleşmenin Ulusal Uygulama ve İzleme başlıklı 33. Maddesi ile öngörülen ulusal mekanizmalara ilişkin bir çalıştay gerçekleştirilmişti. İlgili kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri, üniversiteler ve meslek örgütleri temsilcilerinin katılımları ile gerçekleşen Çalıştay süresince Sözleşmenin 33. Maddesinin 1. paragrafı kapsamında öngörülen kurumsal yapılara dair üye ülke örnekleri verilmiş, BM ve Avrupa Komisyonu temsilcileri tarafından bu madde kapsamında oluşturulacak yapılardan beklenenler aktarılmıştır. Çalıştay’da ayrıca 33. maddenin 2. paragrafında öngörülen ve özellikle Sözleşmenin uygulamasının teşvik edilmesi, korunması ve izlenmesinden sorumlu bağımsız mekanizmanın kuruluşu ve işleyişi konusunda AB’ye üye ülkelerin deneyimlerinin paylaşılması amacıyla gerçekleştirilmiştir.
AB Ülkelerinde Ayrımcılıkla Mücadele Mekanizmaları hakkında düzenlenen TAIEX Çalıştayı
Avrupa Komisyonu Teknik Yardım ve Bilgi Değişim Ofisi (TAIEX) desteği ve Avrupa Komisyonu ile işbirliği içerisinde 11 Eylül 2009 tarihinde ayrımcılıkla mücadele kapsamında “AB ülkelerinde Ayrımcılıkla Mücadele Mekanizmaları Çalıştayı” gerçekleştirilmiştir. AB ülkelerinde ayrımcılıkla mücadele mekanizmaları konusunda üye ülke örnekleri tanıtılmıştır. İyi ülke örneklerinin de sunulduğu toplantıda BM Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin getirecekleri konusunda tartışmalar gerçekleştirilmiştir.
Türkiye’de Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılıkla Mücadele Projesi
Türkiye’de engelliliğe dayalı ayrımcılıkla mücadele için bilimsel verilere dayanan politika ve stratejilerin belirlenmesine katkıda bulunmak amacıyla Avrupa Birliği (AB) İstihdam ve Sosyal Dayanışma Programının (PROGRESS) “Ayrımcılıkla Mücadele” alt başlığı kapsamında “Türkiye’de Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılıkla Mücadele” projesi 2010 yılında gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında özürlülüğe dayalı ayrımcılığın ölçülmesine yönelik bir alan araştırması yapılmıştır. Bu araştırma ile özürlü kişilerin ayrımcılık ve ayrımcılık yaşanan alanlara ilişkin algıları, ayrımcılıkla ilgili mevzuat, başvuru ve destek mekanizmaları hakkındaki bilgi düzeyleri, ayrımcılık deneyimleri, bireysel düzeyde kullandıkları ayrımcılıkla mücadele yöntemleri belirlenmiştir. Araştırma sonrasında ilgili tüm kamu kurumları ve sosyal tarafların katılımı ile gerçekleştirilen “Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılıkla Mücadele Sempozyumu”nda ise araştırma sonuçları paylaşılmış, AB’nin ayrımcılıkla mücadele politikaları ve AB ülkelerindeki iyi uygulama örnekleri sunulmuştur. Ayrıca, Türkiye’de ayrımcılıkla mücadele konusundaki mevcut durum, yaşanan sorunlar tartışılmış ve çözüm önerileri sunulmuştur. Proje’nin sonucunda araştırma raporu ve sempozyumda sunulan bildiriler kitap haline getirilerek basılmış ve ilgili taraflara dağıtımı gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışmanın sonuçları özellikle engellilerin toplumsal yaşama katılımda, bilgiye erişimde, eğitimde, istihdam süreçlerinde ayrımcılığa maruz kaldıklarını ve kalma düzeylerini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda engellilerin diğer bireylerle topluma eşit katılabilmeleri için yasal düzenlemelerin geliştirilmesi ve etkin bir biçimde uygulanmasının gerekliliği ön plana çıkmakla birlikte ayrımcılıkla mücadele edebilmek için engellilerin ve toplumun genelinin engelli hakları ve engellilerin maruz kaldığı ayrımcılık konusunda farkındalığının ve bilgi düzeylerinin arttırılmasının önemi bu araştırma ile bir kez daha ortaya çıkmıştır.