Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği revizyonu Resmî Gazete’de yayımlandı. Söz konusu revizyon “erişilebilirlik” ile ilgili çok büyük yaptırımlar içeriyor.

Ülkemizde ki Engelliler Mevzuatının yanı sıra İmar Mevzuatında da erişilebilirliğin sağlanmasına yönelik önemli düzenlemeler bulunmaktadır. Ancak konuyla ilgili bilgi ve bilinç düzeyinin düşük olması nedeniyle halen “erişilebilirlik standartları”na uygun olmayan yeni binalar yapı stoğuna eklenmektedir.

Oysa proje aşamasından başlayarak erişilebilirlik göz önünde bulundurulmalıdır. Projelerde ve inşaat sürecinde erişilebilirlik ilkelerinin yerine getirilmesi ile engellilerin toplumsal yaşama katılımındaki en önemli gerekliliklerden biri sağlanmış olacak, bunun yanı sıra sonradan düzeltme yapılması gerekmeyeceği için maddi kayıplar ve zaman kaybı önlenmiş olacaktır.

Ülkemizde engelli haklarına ilişkin önemli düzenlemelerin yer aldığı 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanunun 7 nci maddesinde “Yapılı çevrede engellilerin erişilebilirliğinin sağlanması için planlama, tasarım, inşaat, imalat, ruhsatlandırma ve denetleme süreçlerinde erişilebilirlik standartlarına uygunluk sağlanır.” hükmü bulunmaktadır.

Binaların “erişilebilir” olarak projelendirilmesi ve inşa edilmesi için, tüm süreçlerdeki denetimlerde erişilebilirlik standartlarına uygunluğun kontrol edilmesi gerekliliğinden hareketle, denetim sürecinin en önemli mevzuatı olan Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı işbirliğinde hazırlanarak bugün yayımlanan revizyon gerçekleştirilmiştir. Revizyon ile “Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği” ve “Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliğine” uyumlu olarak yeni bir mevzuat düzenlemesi yapılmıştır.

Revizyon ile Yapılan Değişiklikler

Yapı denetim kuruluşları tarafından Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği’nin ekinde yer alan formlar aracılığıyla gerekli denetim faaliyetleri yürütülmektedir. Söz konusu revizyon kapsamında mevcut Yönetmelik eklerindeki formlarda erişilebilirlik standartlarının bir bina ve yakın çevresinde uygulanmasına yönelik ilgili tüm bölümlerinde düzenlemeler yapılmış ve gerekli görülen yeni bölümler formlara eklenmiştir. Ayrıca gerekli bina mahalleri ve donanımları için plan, detay, görünüş ve kesit çizimlerin, binalar için hazırlanan projelere ek olarak hazırlanması zorunlu tutulmuştur.

Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği Ekinde yer alan “Mimari Proje Kontrol Formu”nun “Yerleşim Planı” bölümüne yapılan ekleme ile bahçe yolundaki rampa, merdiven, hissedilebilir yürüme yüzeyi işaretleri (hyyi) ve erişilebilir otoparkların yerleşim planlarında; “Planlar” bölümünde yapılan düzenleme ile, erişilebilir tuvalet, hyyi ve kapalı otoparklardaki erişilebilir park yerlerinin planlarda gösterilmesi istenmiştir. “Kesitler” bölümünde yapılan düzenleme gereği, artık yeni projelerde rampalar ve erişilebilir tuvaletler için tüm donanımlarıyla birlikte ve hyyi uygulamaları için farklı ölçeklerde kesitlerin hazırlanması gerekmektedir. “Görünüşler Bölümü”ne göre, yine merdiven ve rampalar ile erişilebilir tuvaletler için yeterli ölçekte çizilmiş görünüşler hazırlanacaktır.

Denetim Formlarına “Erişilebilirlik” Formları Eklendi

Mevcut bölümlere yapılan bu eklemelerin yanı sıra Mimari Kontrol Formunda yeni bir bölüm olarak 14 maddenin eklendiği “Erişilebilirlik” bölümü oluşturulmuştur. Bu bölümde, binanın her bir bölümü için erişilebilirlik standartları gereği binanın taşıması gerekli özellikler belirtilerek, teknik ayrıntılar için yeni bir form olarak hazırlanan “Erişilebilirlik Kontrol Formu”na atıflar yapılmıştır.

İlk defa yürürlüğe giren “Erişilebilirlik Kontrol Formu”nda yapı denetim firmaları daha proje aşamasında vaziyet ve kat planlarında; bahçe girişi, bahçe yolu, kaldırım, bina girişi, rampa, merdiven, asansör, kapılar, erişilebilir tuvalet, yönlendirme ve işaretlemeler, acil durum ve binan tesisatı gibi tüm düzenlemelerin erişilebilirlik standartlarında yer alan ölçü ve ölçütlere uygunluğunu bu form ile kontrol edebilecektir. 12 bölümde toplam 128 soru ile yapılan kontrol sonucunda yeni yapılan binaların tamamı erişilebilir olacaktır.

Yeni Erişilebilirlik Ölçütleri de Getirildi

Bina içinde yer alan kapıların İmar Mevzuatı gereği sağlaması gereken en az 90 cm genişliğindeki ölçü projede uygulanmakta, kapı kasası eklendikten sonra ise daha dar bir kapı haline gelmektedir. Formda; “Kapıların inşaat tamamlandıktan sonra (kapı kanadının iç yüzeyinden karşı taraftaki kasaya kadar) net (temiz) genişlikleri bağımsız bölüm kapılarında en az 1.00 m, diğer mahallerin kapılarında en az 0.90 m olacak şekilde tasarlanmış mıdır ve erişilebilir kapı kontrol formuna uygun mudur? sorusu oluşturularak bu sorun giderilmiştir.

Daha önce mevzuatta yer almayan, 800 m2’den büyük binalarda klozetin her iki tarafında 90’ar cm net (temiz) boşluk bırakılarak tekerlekli sandalyenin her yönden klozete geçişi için gerekli düzenlemenin yapılması, 800 m2’den küçük binalarda ise klozetin en az bir tarafında 90 cm net (temiz) boşluk bırakılarak klozete erişim alternatiflerinin çoğaltılması sağlanmıştır.

Ayrıca AVM, eğlence parkı ve tema parkı, büyük spor merkezi ve yüzme havuzu, 500’den fazla izleyici kapasiteli bina, otobüs terminali, deniz terminali, ana tren istasyonu ve YHT istasyonu ve hava limanlarında kapı genişliği ve manevra alanı daha büyük yetişkin için bir adet alt değiştirme ünitesi (yetişkin engellinin kullanabileceği şekilde düzenlenmiş) bulunan tuvaletlerin yapılması zorunlu hale getirilmiştir.

Uygulanması Zorunlu

4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkındaki Kanunun “İdari müeyyideler ve teminat” başlıklı 8 inci maddesinde “Yapı denetim kuruluşlarından bu Kanunda ve ilgili mevzuatta öngörülen esaslara göre denetim görevini yerine getirmedikleri tespit edilenlere, tespit edilen fiil ve hâllerin durumuna göre, aşağıdaki idari yaptırımlar uygulanır.” ibaresi yer almakta olup, uygulanacak idari para cezaları belirlenmiştir.